Ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη στην εφηβεία

Η ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη κατά την εφηβική ηλικία είναι ένα φαινόμενο αρκετά συχνό σε χώρες του Δυτικού Κόσμου όπως η Αγγλία και οι Ηνωμένες Πολιτείες, που ευτυχώς όμως παραμένει αρκετά σπάνιο στη χώρα μας. Κι αυτό είναι σημαντικό καθώς τόσο οι έφηβες μητέρες όσο και τα μωρά τους διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο για πολλαπλά προβλήματα στη μετέπειτα ζωή τους.

Οι σχετικές μελέτες έχουν δείξει ότι τα μωρά έφηβων μητέρων παρουσιάζουν χαμηλότερες σχολικές επιδόσεις, πιο συχνές ψυχολογικές ή σωματικές ασθένειες και ζουν πιο συχνά μέσα στη φτώχεια και την ανέχεια. Οι έφηβες μητέρες διατρέχουν επίσης αυξημένο κίνδυνο για διάφορα προβλήματα υγείας: η εγκυμοσύνη κατά τη διάρκεια της εφηβείας είναι συνήθως μια κατάσταση κρίσης τόσο για την ίδια την έφηβη όσο και για την οικογένειά της. Συνήθη συναισθήματα που εμφανίζονται είναι ο θυμός, το αίσθημα ενοχής και η άρνηση. Αν ο μέλλων πατέρας είναι επίσης έφηβος και συμμετέχει στην όλη κατάσταση, παρόμοιες καταστάσεις και συναισθήματα μπορούν να εμφανιστούν στον ίδιο και στην οικογένειά του.

Κάτι που επιβαρύνει επιπλέον την κατάσταση είναι ότι οι έφηβες έγκυοι συχνά δεν αναζητούν κατάλληλη ιατρική φροντίδα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και αυτό έχει ως αποτέλεσμα να διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο για ιατρικές επιπλοκές. Επιπλέον δεν υπάρχουν αρκετά προγράμματα ενημέρωσης τους σχετικά με την ιατρική φροντίδα, με την κατάλληλη διατροφή, με πιθανές λοιμώξεις και με πιθανές επιπλοκές της εγκυμοσύνης. Δεν υπάρχει ούτε επαρκής ενημέρωση για την κατάχρηση καπνού, αλκοόλ ή άλλων ναρκωτικών ουσιών και για τον τρόπο με τον οποίο αυτά μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά το αναπτυσσόμενο έμβρυο που κυοφορούν.

Επίσης, κάποιες έφηβες έγκυοι διακόπτουν το σχολείο για να γεννήσουν και στη συνέχεια δεν επιστρέφουν για να ολοκληρώσουν τη φοίτησή τους σ' αυτό. Μ' αυτόν τον τρόπο χάνουν την ευκαιρία να μάθουν ικανότητες που θα τους είναι απαραίτητες για τη μετέπειτα ζωή τους και έτσι υποσκάπτουν ακόμα περισσότερο το μέλλον, το δικό τους και του μωρού τους.

Ποιές είναι οι πιθανές αντιδράσεις μιας έφηβης όταν μάθει ότι είναι έγκυος;

Υπάρχουν πολλές πιθανές αντιδράσεις στο άκουσμα της εγκυμοσύνης:

Κάποιες έφηβες μπορεί να θέλουν να διακόψουν την εγκυμοσύνη
Πολλές βλέπουν την εγκυμοσύνη σαν ένα επίτευγμα και δεν μπορούν να συνειδητοποιήσουν τις σοβαρές ευθύνες που προκύπτουν από ένα παιδί
Κάποιες έφηβες μπορεί να θέλουν να κρατήσουν το παιδί απλά και μόνο για να ικανοποιήσουν τον πατέρα του παιδιού ή κάποιο άλλο μέλος της οικογένειας
Κάποιες μπορεί να θέλουν να κρατήσουν το παιδί για να έχουν κάποιον να αγαπούν χωρίς να συνειδητοποιούν και πάλι τις ευθύνες που προκύπτουν
Άλλες πάλι μπορεί να νιώσουν πολύ έντονα ενοχή, άγχος και φόβο για το μέλλον σε βαθμό που να μην μπορούν να διαχειριστούν τα συναισθήματά τους
Πολλές έφηβες έγκυοι εμφανίζουν κατάθλιψη

Σε τέτοιες περιπτώσεις η έφηβη έγκυος θα πρέπει να αναζητήσει κατάλληλη βοήθεια από επαγγελματία υγείας προκειμένου σε πρώτο στάδιο να διαχειριστεί τα αρνητικά συναισθήματα που νιώθει λόγω της εγκυμοσύνης της.

Τι κινδύνους διατρέχουν τα βρέφη έφηβων μητέρων;

Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω τα μωρά που γεννιούνται από έφηβες μητέρες έχουν αυξημένο κίνδυνο να εκτεθούν σε κακοποίηση, σωματική και λεκτική αλλά και σε παραμέληση καθώς οι νεαρές μητέρες τους δεν έχουν την ωριμότητα να αναλάβουν τις ευθύνες τους και συχνά νιώθουν εξουθενωμένες από τις υπερβολικές ανάγκες του μωρού.

Τα παρακάτω στοιχεία από σχετικές μελέτες αποτυπώνουν τις πραγματικές διαστάσεις του προβλήματος τόσο όσον αφορά τις αιτίες όσο και τα αποτελέσματα μιας ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης στην εφηβεία:

Όσο μικρότερη είναι η ηλικία έναρξης της σεξουαλικής δραστηριότητας τόσο αυξάνεται ο κίνδυνος για σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα και για εγκυμοσύνη στην εφηβεία
Οι περισσότερες από τις έφηβες που χρησιμοποιούν μέτρα αντισύλληψης το κάνουν αποσπασματικά και χωρίς συνέπεια
Έφηβη η οποία κάνει συχνά σεξ χωρίς προστασία έχει αυξημένη πιθανότητα να μείνει έγκυος μέσα σε ένα χρόνο
Οι έφηβες που έχουν μεγαλύτερους από αυτές συντρόφους έχουν διπλάσια πιθανότητα να συμμετέχουν σε μη συναινετικό σεξ
Περίπου 85% των εγκυμοσυνών στην εφηβεία ήταν απρογραμμάτιστες
2 από τις 10 έφηβες κοπέλες δεν έχουν την κατάλληλη ιατρική υποστήριξη
Οι έφηβες μητέρες μεταξύ 15 και 19 ετών εμφανίζουν πολύ συχνά μωρά με μικρότερο βάρος γέννησης
Οι περισσότερες από τις έφηβες μητέρες εγκαταλείπουν το σχολείο και δεν ολοκληρώνουν τη δευτεροβάθμια εκπαίδευσης
Το πανεπιστήμιο σχεδόν παύει να αποτελεί επιλογή για τις περισσότερες έφηβες μητέρες. Αν αποτελέσει επιλογή αυτό θα είναι αρκετά αργότερα
Λιγότερο από 2% των έφηβων μητέρων έχουν ολοκληρώσει πανεπιστημιακές σπουδές πριν την ηλικία των 30 ετών
8 από τους 10 έφηβους πατεράδες δεν παντρεύονται τελικά τη μητέρα του παιδιού και συνήθως η σχέση δε διατηρείται περισσότερο από έναν χρόνο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα πάνω από το 80% των έφηβων κοριτσιών να αναγκάζονται να μεγαλώσουν το παιδί μόνα τους

Τι μπορούν να κάνουν προληπτικά οι γονείς των εφήβων;

Οι ενήλικοι γονείς μπορούν να προλάβουν μια πιθανή εγκυμοσύνη της κόρης τους με το να έχουν ανοιχτή επικοινωνία για θέματα σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης, με το να συζητούν μαζί τους πιθανούς προβληματισμούς σχετικά με την αντισύλληψη και να αναλύουν τους κινδύνους και τις ευθύνες μιας πιθανής εγκυμοσύνης σε πρώιμη ηλικία. Καθώς μάλιστα μεγάλο ποσοστό των έφηβων κοριτσιών υποστηρίζουν ότι η πιο σημαντική αιτία για να προκύψει εγκυμοσύνη στην εφηβεία είναι η απουσία επικοινωνίας με τους γονείς τους, οι τελευταίοι έχουν πολύ σημαντική ευθύνη προς αυτή την κατεύθυνση. Εννοείται βέβαια ότι το κατάλληλο περιβάλλον εμπιστοσύνης θα πρέπει να έχει διαμορφωθεί από μικρή ηλικία με την αδιάλειπτη παρουσία των γονιών και με απεριόριστη αγάπη.

Επίσης σημαντικός είναι ο ρόλος της σχολικής ενημέρωσης για σεξουαλικά θέματα και της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης έτσι ώστε, μέσω των κατάλληλων προληπτικών μέτρων και μεθόδων αντισύλληψης, να αποφεύγεται η εγκυμοσύνη κατά τη διάρκεια της εφηβείας.

Κι αν προκύψει μια εγκυμοσύνη;

Αν προκύψει κάποια εγκυμοσύνη σε έφηβη κοπέλα, η ίδια και η οικογένειά της πρέπει να εκτιμήσουν με ειλικρίνεια και νηφαλιότητα τις πιθανές επιλογές που έχουν: από τη διακοπή της κύησης μέχρι τη γέννηση και την ανατροφή του παιδιού ή και την παραχώρηση για υιοθεσία.

Σ' αυτήν τους την προσπάθεια η βοήθεια και η καθοδήγηση από κατάλληλα εκπαιδευμένους επαγγελματίες υγείας (πχ. ψυχολόγος, γυναικολόγος, εφηβίατρος) είναι σημαντική ώστε οι αποφάσεις που θα παρθούν να είναι οι καλύτερες δυνατές.

Αναστάσιος Σέρμπης, MD, PhD

Τελευταία ενημέρωση: Μάιος 2020