Υποθυρεοειδισμός στο παιδί και τον έφηβο

Ο θυρεοειδής αδένας είναι ένας ενδοκρινής αδένας που υπάρχει στο λαιμό του ανθρώπου κάτω από το λάρυγγα και παράγει τις θυρεοειδικές ορμόνες Τ₃ και Τ₄. Βρίσκεται υπό τον έλεγχο της υπόφυσης, ενός αδένα που βρίσκεται βαθιά στον εγκέφαλό μας και ο οποίος εκκρίνει, μεταξύ άλλων, τη θυρεοειδοτρόπο ορμόνη (TSH) με την οποία ελέγχει τη λειτουργία του θυρεοειδούς. Η υπόφυση με τη σειρά της ελέγχεται από ένα άλλο όργανο του εγκεφάλου, τον υποθάλαμο ο οποίος εκλύει μια άλλη ορμόνη την TRH.

Οι ορμόνες του θυρεοειδούς αδένα στους ενήλικες παίζουν σημαντικό ρόλο στο πώς χειρίζεται κι αποθηκεύει ο οργανισμός τους την ενέργεια που προσλαμβάνουν με τις τροφές. Στα παιδιά και τους εφήβους οι θυρεοειδικές ορμόνες συμμετέχουν επίσης στην καθ’ ύψος αύξηση ενώ στα βρέφη και νήπια έχουν έναν επιπλέον πολύ σημαντικό ρόλο καθώς είναι απαραίτητες για την εξέλιξη του νευρικού τους συστήματος. Όταν ένας άνθρωπος οποιασδήποτε ηλικίας δεν παράγει επαρκείς ποσότητες θυρεοειδικής ορμόνης (κυρίως Τ₄), τότε χαρακτηρίζεται ως υποθυρεοειδικός.

Τι είναι και πώς προκαλείται ο επίκτητος υποθυρεοειδισμός

Ο επίκτητος υποθυρεοειδισμός είναι νόσος κατά την οποία ο θυρεοειδής αδένας παράγει και εκκρίνει φυσιολογικές ποσότητες ορμονών κατά τη γέννηση (σε αντίθεση με το συγγενή υποθυρεοειδισμό), αλλά κάποια στιγμή στην πορεία («επίκτητος») αρχίζει να μη λειτουργεί επαρκώς με αποτέλεσμα τη μειωμένη παραγωγή θυρεοειδικών ορμονών. Πρόκειται για νόσο που εμφανίζεται αρκετά συχνά στην παιδική κι εφηβική ηλικία, με συχνότητα περίπου 1 στα 1250 παιδιά.

Ο επίκτητος υποθυρεοειδισμός μπορεί να οφείλεται είτε σε δυσλειτουργία καθ’ αυτού του θυρεοειδούς αδένα, ή των οργάνων που, όπως αναφέρθηκε, ελέγχουν τη λειτουργία του (υπόφυση και υποθάλαμος).

Όσον αφορά το θυρεοειδή αδένα, αιτίες που μπορούν να δημιουργήσουν πρόβλημα στη λειτουργία του είναι τα λεγόμενα αυτοαντισώματα που εμφανίζονται στην αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα (θυρεοειδίτιδα Hashimoto) ή τοπικά αίτια (πχ. κάποια χειρουργική επέμβαση) που μπορούν να προκαλέσουν τη δυσλειτουργία του.

Από την άλλη, η υπόφυση και ο υποθάλαμος μπορεί να δυσλειτουργήσουν λόγω κάποιου σοβαρού εγκεφαλικού τραυματισμού ή μετά από ακτινοβολία του εγκεφάλου για αντιμετώπιση πχ. όγκου της περιοχής.

Επιπλέον, ορισμένα φαρμακευτικά σκευάσματα ή ουσίες μπορούν να εμποδίσουν τη σωστή και επαρκή παραγωγή θυρεοειδικών ορμονών. Για παράδειγμα, πολύ μικρή ή και υπερβολική ποσότητα ιωδίου στη δίαιτα του παιδιού μπορεί να οδηγήσει σε υποθυρεοειδισμό.

Πώς εμφανίζεται ο επίκτητος υποθυρεοειδισμός

Τα σημεία και συμπτώματα του επίκτητου υποθυρεοειδισμού μπορεί να είναι συνδυασμός κάποιων από τα παρακάτω:

Ανεπαρκής αύξηση του ύψους
Εύκολη κόπωση
Υποτονία, νωθρότητα
Επιδείνωση των σχολικών επιδόσεων
Δυσανεξία στο κρύο (το παιδί κρυώνει εύκολα)
Ξηρό δέρμα
Απώλεια τριχών, εύθραυστες τρίχες και νύχια
Δυσκοιλιότητα
Αύξηση βάρους (όχι περισσότερο από λίγα κιλά)

Επιπλέον είναι δυνατόν ο ειδικός γιατρός να ψηλαφίσει έναν διογκωμένο θυρεοειδή αδένα στο λαιμό, μια κατάσταση που ονομάζεται βρογχοκήλη. Πρέπει να τονιστεί βέβαια ότι τα παραπάνω συμπτώματα μπορεί να οφείλονται σε διάφορες άλλες νόσους και δε σημαίνουν απαραίτητα ότι το παιδί πάσχει από υποθυρεοειδισμό.

Πώς γίνεται η διάγνωση του επίκτητου υποθυρεοειδισμού;

Η διάγνωση της νόσου γίνεται με μια απλή εξέταση αίματος με την οποία θα προσδιοριστούν τα επίπεδα της ελεύθερης Τ₄ (fT₄ ) και της θυρεοειδοτρόπου ορμόνης (ΤSΗ).

Οι συγκεκριμένες μετρήσεις είναι εύκολο να γίνουν σε ένα αξιόπιστο μικροβιολογικό εργαστήριο. Η διάγνωση του υποθυρεοειδισμού τίθεται όταν η TSH είναι υψηλή και η fT₄ είναι χαμηλή. Αν για κάποιο λόγο δυσλειτουργεί η υπόφυση ή ο υποθάλαμος, τόσο η TSH όσο και fT₄ θα είναι χαμηλές (ο λεγόμενος δευτεροπαθής ή τριτοπαθής υποθυρεοειδισμός).

Σημειώνεται ότι τα φυσιολογικά επίπεδα για την fT₄ και την ΤSH είναι κάπως διαφορετικά στα παιδιά σε σχέση με τους ενηλίκους και για αυτό πρέπει να εκτιμώνται από ειδικό παιδοενδοκρινολόγο.

Επιπλέον, σε περιπτώσεις που οι παραπάνω ορμόνες είναι οριακά παθολογικές ή υπάρχουν παράγοντες που περιπλέκουν την κατάσταση (πχ. χρόνια λήψη άλλων φαρμάκων), η συνεκτίμηση διαφόρων κλινικών και εργαστηριακών/απεικονιστικών δεδομένων θα βοηθήσει τον ειδικό γιατρό να αποφασίσει με σιγουριά αν απαιτείται θεραπεία ή όχι.

Πώς αντιμετωπίζεται ο επίκτητος υποθυρεοειδισμός;

Η νόσος θεραπεύεται με την εξωγενή χορήγηση της ορμόνης που λείπει από το σώμα, δηλαδή της Τ₄. Συνήθως δίνεται ένα χάπι κάθε πρωί, με τη δοσολογία να προσαρμόζεται ανάλογα με την κλινική εικόνα, την ηλικία και τα εργαστηριακά ευρήματα του παιδιού. Τα επίπεδα των ορμονών TSH και fT₄ θα έχουν επανέλθει εντός των φυσιολογικών ορίων μέσα σε λίγες εβδομάδες από την έναρξη της θεραπείας. Η συγκεκριμένη θεραπεία δεν έχει παρενέργειες εφόσον γίνεται σωστή ρύθμιση της δόσης.

Σε περίπτωση που μετά την έναρξη της θεραπείας διαπιστώσετε κάποια αλλαγή στη συμπεριφορά του παιδιού (σύμφωνα με τις οδηγίες του γιατρού σας) πρέπει να επικοινωνήσετε μαζί του προκειμένου να αναπροσαρμόσει τη δόση του φαρμάκου καθώς μπορεί να έχουν αυξηθεί πολύ τα επίπεδα της Τ₄ (υπερθεραπεία ή αλλιώς ιατρογενής υπερθυρεοειδισμός).

Να θυμάστε επίσης ότι η διατροφή παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στη λειτουργία του θυρεοειδούς αδένα του παιδιού είτε έχει είτε δεν έχει υποθυρεοειδισμό. Για το λόγο αυτό, συζητήστε με το γιατρό σας ποιες τροφές μπορούν να του προσφέρουν τα απαραίτητα ιχνοστοιχεία (πχ. ιώδιο).

Για πόσο καιρό πρέπει να παίρνει το παιδί μου τη θεραπεία;

Στις περισσότερες περιπτώσεις η κατάσταση είναι μόνιμη και θα χρειαστεί θεραπεία εφ’ όρου ζωής. Σε κάποιες, το παιδί ή ο έφηβος μπορεί να πάψει να χρειάζεται θεραπεία μετά το πέρας της εφηβείας.

Σε κάθε περίπτωση, η ορμονική υποκατάσταση που επιτυγχάνεται δίνοντας Τ₄ από το στόμα είναι απόλυτα ασφαλής και αποτελεσματική χωρίς καμία παρενέργεια. Αν ακολουθείτε πιστά τις οδηγίες του ειδικού ιατρού, το παιδί σας θα ζήσει μια απόλυτα φυσιολογική και υγιή ζωή.

Αναστάσιος Σέρμπης, MD, PhD

Τελευταία ενημέρωση: Αύγουστος 2017