Τι είναι η οστική ηλικία και πού βοηθάει;
Εδώ και πάνω από 75 χρόνια, οι παιδίατροι ανά τον κόσμο στηρίζονται στη χρήση της λεγόμενης οστικής ηλικίας για να εκτιμήσουν την ωριμότητα του σκελετού και γενικότερα του οργανισμού ενός παιδιού. Πρόκειται για μια απλή ακτινογραφία του χεριού (όπως αυτή της φωτογραφίας) που δείχνει πόσο ώριμος είναι ο σκελετός των οστών του πήχη, του καρπού, των μετακαρπίων και των φαλαγγών των δακτύλων. Πώς όμως η οστική ηλικία μπορεί να βοηθήσει τον ειδικό γιατρό να ξεκαθαρίσει το θέμα για τον οποίο τον επισκεφτήκατε με το παιδί σας;
Ποια είναι η επιστημονική βάση της οστικής ηλικίας;
Ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά. Από τη στιγμή που γεννιόμαστε και μέχρι να ολοκληρωθεί η καθ’ ύψος αύξηση, ο σκελετός μας εξελίσσεται, αλλάζει και φυσικά μεγαλώνει σε μήκος. Αυτό συμβαίνει στα περισσότερα από τα οστά μας και κυρίως στα λεγόμενα μακρά οστά όπως για παράδειγμα, το βραχιόνιο, τις φάλαγγες των δακτύλων ή το μηριαίο οστό. Μ' αυτόν τον τρόπο φτάνουμε στο τελικό μας ανάστημα. Τα οστά βέβαια δε σταματούν να αναπλάθονται καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας ανάλογα με τις πιέσεις και τα φορτία που δέχονται. Ωστόσο, το μήκος τους παραμένει σχεδόν σταθερό από το στιγμή που ολοκληρώνουμε τη διαδικασία της αύξησης και καθορίζουν το ύψος μας.
Αυτή η διαδικασία βρίσκεται υπό τον πολύπλοκο έλεγχο πολλαπλών ορμονών οι οποίες μάλιστα αλλάζουν ανάλογα με την ηλικία μας. Άλλες ορμόνες παίζουν ρόλο στην αύξησή μας κατά την ενδομήτρια ζωή (πχ. ινσουλίνη και IGF-I), άλλες κατά τη βρεφική και παιδική ηλικία (πχ. θυρεοειδικές και αυξητική ορμόνη) ενώ κατά την εφηβική ηλικία προστίθεται και η δράση των ορμονών του φύλου.
Καθώς τα οστά μας μακραίνουν και ωριμάζουν, παρουσιάζουν κάποιες συγκεκριμένες αλλαγές: πυρήνες οστέωσης (δηλ. το αρχικό σημείο από το οποίο ξεκινάει ένα οστό) εμφανίζονται σε διαφορετική ηλικία για κάθε οστό, ενώ οι επιφύσεις (δηλαδή οι άκρες των οστών) που στην αρχή είναι ανοιχτές, σταδιακά μικραίνουν μέχρι που κλείνουν οριστικά και ολοκληρώνεται η αύξηση του ύψους.
Αυτές τις αλλαγές που λίγο πολύ εμφανίζονται με την ίδια ακολουθία σε όλους τους ανθρώπους, έχουν εκμεταλλευτεί κάποιοι επιστήμονες και έχουν δημιουργήσει διάφορους τρόπους με τους οποίους μπορούμε να εκτιμήσουμε την ηλικία του σκελετού.
Με ποιον τρόπο γίνεται η "ανάγνωση" της οστικής ηλικίας;
Υπάρχουν δύο βασικές μέθοδοι με τις οποίες μπορεί να εκτιμηθεί η οστική ηλικία ενός παιδιού: η μέθοδος Greulich-Pyle και η μέθοδος Tanner-Whitehouse. Κάθε μία από αυτές έχει τα προτερήματα και τα μειονεκτήματά της και η αλήθεια είναι ότι δε δίνουν πάντα αντίστοιχα αποτελέσματα. Για τον λόγο αυτόν, κάθε επιστήμονας υγείας που ασχολείται με οστικές ηλικίες, συνήθως χρησιμοποιεί συστηματικά τη μία ή την άλλη μέθοδο. Πολύ σημαντικό είναι επίσης ο εκάστοτε επιστήμονας (παιδοενδοκρινολόγος, ακτινολόγος κλπ.) να είναι επαρκώς εξοικειωμένος με την τεχνική που χρησιμοποιεί ώστε τα αποτελέσματα της "ανάγνωσης" της οστικής ηλικίας να είναι αξιόπιστα.
Πότε η οστική ηλικία ενός παιδιού είναι παθολογική;
Ανάλογα με τη χρονολογική ηλικία του παιδιού σας ο ειδικός γιατρός μπορεί να κρίνει αν η απόκλιση που εμφανίζει η οστική του ηλικία είναι φυσιολογική ή παθολογική. Σε περίπτωση μεγάλων αποκλίσεων, είτε προς τα πάνω είτε προς τα κάτω, η οστική ηλικία παρέχει πολύτιμες πληροφορίες στον παιδοενδοκρινολόγο ώστε να κατευθυνθεί κατάλληλα και να αποφασίσει για την περαιτέρω διερεύνηση ή την κατάλληλη αντιμετώπιση μιας ενδοκρινικής πάθησης του παιδιού. Παραδείγματα παθήσεων που προκαλούν επιτάχυνση της οστικής ηλικίας είναι η πρώιμη ήβη, ο υπερθυρεοειδισμός κα. Αντίθετα, καθυστερημένη οστική ηλικία εμφανίζεται στην καθυστέρηση της ήβης, στον υποθυροειδισμό, στην ανεπάρκεια αυξητικής ορμόνης κα.
Άλλες χρήσεις της οστικής ηλικίας
Τα τελευταία χρόνια η οστική ηλικία χρησιμοποιείται και για την εκτίμηση της ηλικίας μεταναστών που αιτούνται άσυλο σε χώρες υποδοχής. Η εκτίμηση όμως αυτή πρέπει να γίνεται με πολλή προσοχή καθώς οι άτλαντες που χρησιμοποιούνται έχουν προκύψει από Καυκάσια παιδιά κι επομένως δεν είναι δυνατό να χρησιμοποιηθούν με την ίδια ακρίβεια και για λαούς της Μέσης Ανατολής ή της Βόρειας Αφρικής (από όπου συνήθως προέρχονται οι μετανάστες).
Αναστάσιος Σέρμπης, MD, PhD
Τελευταία ενημέρωση: Μάρτιος 2018