Πότε το παιδί είναι έτοιμο για εκπαίδευση τουαλέτας;

Πολλοί γονείς, όταν το παιδί τους φτάσει την ηλικία των 2 ετών, και μερικές φορές νωρίτερα, ανυπομονούν να το δουν να αποκτά την ικανότητα να ελέγχει την ούρηση και την αφόδευσή του (τα "τσίσα" και τα "κακά" του) και να βγάλει την πάνα του. Πολλές φορές μάλιστα, υπό το βάρος καλοπροαίρετων συμβουλών από παππούδες γιαγιάδες, φίλους και γνωστούς ή λόγω της ανάγκης το παιδί να πάει στεγνό στον παιδικό, η διαδικασία εκπαίδευσης για την τουαλέτα γίνεται πρόωρα, ανοργάνωτα και με άγχος, με αποτέλεσμα να προκύπτουν διάφορα προβλήματα. Καθώς η όλη διαδικασία δεν είναι απλά μια "εκπαίδευση σφιγκτήρων" της κύστης και του εντέρου αλλά μια συνολική συναισθηματική, ψυχολογική και σωματική ωρίμανση για το παιδί, απαιτούνται ιδιαίτερη κατανόηση και ευαίσθητοι χειρισμοί για να έχουμε τα επιθυμητά αποτελέσματα.

Η πρώιμη έναρξη της προσπάθειας εκπαίδευσης είναι πολύ σημαντικός παράγοντας αποτυχίας ή καθυστέρησης. Σχετικές μελέτες έχουν δείξει ότι στην ηλικία των 2 ετών το 25% των παιδιών είναι έτοιμα στα 2,5 χρόνια το 85% των παιδιών και στα 3 χρόνια το 95% των παιδιών. Κάθε παιδί έχει το δικό του ρυθμό και οι γονείς πρέπει να περιμένουν ωσότου νιώσουν ότι το παιδί τους είναι έτοιμο για την έναρξη εκπαίδευσης.

Αν και το κάθε παιδί είναι διαφορετικό, υπάρχουν κάποιες βασικές ικανότητες και χαρακτηριστικά που θα πρέπει να έχει το παιδί σας ώστε να ξεκινήσετε την προσπάθεια εκπαίδευσης:

Να μπορεί να περπατάει με άνεση και να κάθεται σταθερά
Να παραμένει στεγνό για αρκετές ώρες όταν είναι ξύπνιο ή μετά το μεσημεριανό ύπνο (να δείχνει δηλαδή ότι έχει έναν σχετικό έλεγχο της κύστης του)
Να μπορεί να ανεβάζει και να κατεβάζει τα ρούχα και το εσώρουχό του ή τουλάχιστον να δείχνει προθυμία να βοηθήσει στην όλη διαδικασία
Να μπορεί να κατανοεί και να εκτελεί απλές εντολές, όπως πχ. «πήγαινε να φέρεις την μπάλα σου» ή «βάλε το παιχνίδι σου στο κουτί»
Να έχει συνείδηση πότε κάνει τσίσα ή κακά και να το δείχνει με κάποιον τρόπο. Για παράδειγμα, μπορεί να μένει πολύ ήσυχο σα να συγκεντρώνεται ή αλλιώς, μπορεί να δείχνει την πάνα του και να λέει 'κακά' ή 'πιπί' αφού τα έχει κάνει
Να δείχνει ότι αποκτά σταδιακά ανεξαρτησία λέγοντας "όχι" στους γονείς του
Να δείχνει ενδιαφέρον για την εκπαίδευση τουαλέτας
Να μπορεί να δείξει με το χέρι του τα διάφορα μέρη του σώματός του όταν του τα κατονομάζουν
Να μιμείται τη συμπεριφορά και τις κινήσεις των γονιών ή των μεγαλύτερων αδερφών του
Να έχει την ικανότητα να κάθεται ήσυχο παίζοντας μόνο του ή να συγκεντρώνεται για 5-10 λεπτά σε ένα παιχνίδι, βιβλίο ή ταινία

Όλα τα παραπάνω είναι χαρακτηριστικά που δείχνουν στους γονείς ότι το παιδί τους είναι έτοιμο να προσπαθήσει να εκπαιδευτεί για τον έλεγχο των σφιγκτήρων του. Αν παρόλα αυτά η προσπάθεια δεν είναι επιτυχής, μπορεί να καθυστερήσει για 1-2 μήνες και να γίνει εκ νέου με το παιδί να έχει ωριμάσει λίγο περισσότερο.

Πότε πρέπει να αναβάλλεται η εκπαίδευση τουαλέτας;

Υπάρχουν καταστάσεις οι οποίες μπορεί να επιβραδύνουν ή να δημιουργήσουν προβλήματα στην εκπαίδευση τουαλέτας. Σ' αυτήν την περίπτωση, το καλύτερο είναι να περιμένουμε μέχρι να σταθεροποιηθούν οι συνθήκες. Τέτοιες καταστάσεις είναι:

Μόλις μετακομίσατε ή πρόκειται να μετακομίσετε. Μόλις αλλάξατε δωμάτιο στο παιδί
Έχει γίνει πρόσφατα ή θα γίνει σύντομα κάποια αλλαγή στο άτομο ή άτομα που φροντίζουν το παιδί
Έχετε αποκτήσει τους τελευταίους 3-4 μήνες ή θα αποκτήσετε σύντομα (σε 2-3 μήνες) δεύτερο παιδί. Από μόνη της η εμφάνιση ενός νέου μέλους στην οικογένεια δημιουργεί πολύ άγχος στο μεγαλύτερο παιδί και σίγουρα θα επηρεάσει αρνητικά την εκπαίδευση τουαλέτας
Αν το παιδί σας έχει αναρρώσει πρόσφατα από κάποια σοβαρή ασθένεια ή έχει πάρει εξιτήριο μετά από μακροχρόνια παραμονή σε νοσοκομείο
Εφόσον υπάρχουν άλλοι παράγοντες (πχ άγχος στη δουλειά, οικονομικές δυσκολίες, πρόσφατη απώλεια αγαπημένου προσώπου) που διαταράσσουν τις ισορροπίες στην οικογένεια και δημιουργούν έντονο άγχος και στρες στους γονείς
Αν το παιδί σας έχει μεγαλύτερα ή μικρότερα αδέρφια που αντιμετωπίζουν προβλήματα συμπεριφοράς ή ύπνου
Αν είναι διάστημα γιορτών ή διακοπών, κατά το οποίο θα υπάρξουν πολλές επισκέψεις, κοινωνικές εκδηλώσεις και γενικά δυσκολία στην τήρηση καθημερινού σταθερού προγράμματος
Αν είστε σε φάση να διακόψετε άλλες συνήθειες του παιδιού, όπως την πιπίλα, το μπιμπερό, το θηλασμό κλπ.

Αναστάσιος Σέρμπης, MD, PhD

Τελευταία ενημέρωση: Νοέμβριος 2017