Όταν το μεγαλύτερο παιδί ζηλεύει το μικρό του αδερφάκι
Αδερφική αντιζηλία είναι το φυσιολογικό φαινόμενο κατά το οποίο αναπτύσσεται ζήλια από ένα παιδί προς το νέο αδερφάκι του. Παρατηρείται πιο συχνά, όχι όμως αποκλειστικά, σε παιδιά που είναι μικρότερα των 5 ετών. Είναι λογικό το παιδί να θέλει να είναι μοναδικό στην οικογένεια ώστε να μη χρειάζεται να μοιράζεται το χρόνο και την αγάπη των γονιών του. Το αίσθημα αυτό επιτείνεται όταν το παιδί βλέπει το νεογέννητο να κερδίζει όλη την προσοχή, τα δώρα και το χρόνο γονιών, συγγενών και φίλων.
Αυτό που συνήθως παρατηρείται είναι προσπάθεια από το παιδί να ξανακερδίσει την προσοχή των γονιών του: ζητάει από τη μητέρα του να το κρατήσει και να ασχοληθεί μαζί του, ιδιαίτερα όταν εκείνη είναι απασχολημένη με το νεογέννητο. Μπορεί να παρατηρηθεί παλινδρόμηση σε προηγούμενα στάδια ανάπτυξης, με εμφάνιση απώλειας ούρων ή κοπράνων (ενώ είναι εκπαιδευμένο για την τουαλέτα), πιπίλισμα του αντίχειρα, απώλεια κάποιων λεκτικών δεξιοτήτων (ομιλία με παιδικό τρόπο) κτλ. Επιπλέον, το παιδί μπορεί να εμφανίσει επιθετική συμπεριφορά απέναντι στο μωρό ή σε άλλα μέλη της οικογένειας.
Όλες αυτές οι εκδηλώσεις είναι αναμενόμενες. Αν τις περιμένετε, είναι λιγότερο πιθανό να εκνευριστείτε ή να εκπλαγείτε. Ορισμένες απ' αυτές μπορούν να προληφθούν, ενώ άλλες εμφανίζονται με ποικίλη ένταση και συνήθως υποχωρούν μέσα σε λίγους μήνες.
Ανάλογα με τη φάση στην οποία βρίσκεται η οικογένεια, υπάρχουν ορισμένα πράγματα που μπορούν να κάνουν οι γονείς προκειμένου να μετριάσουν τα συναισθήματα ζήλιας και απογοήτευσης που νιώθει το μεγαλύτερο παιδί για το νέο αδερφάκι του. Ακολουθήστε τις παρακάτω οδηγίες, δώστε χρόνο, προσοχή και αγάπη στο παιδί σας κι όλα θα πάνε καλά.
Τι πρέπει να κάνω κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης:
- Ετοιμάστε το παιδί για τη νέα "άφιξη". Μιλήστε του για την εγκυμοσύνη. Προτείνετέ του να χαϊδέψει την κοιλιά σας και να νιώσει τις κινήσεις του εμβρύου. Πάρτε το μαζί σας σε κάποιον προγραμματισμένο υπέρηχο του εμβρύου
- Προσπαθήστε να του δώσετε την ευκαιρία να βρίσκεται κοντά σε κάποιο νεογέννητο, ώστε να ξέρει τι να περιμένει
- Αν πρέπει να μεταφέρετε το παιδί σε νέο δωμάτιο ή κρεβάτι, κάντε το αρκετούς μήνες πριν τη γέννηση του δεύτερου παιδιού. Το ίδιο προσπαθήστε αν πρόκειται το παιδί να παρακολουθήσει κάποιο πρόγραμμα ή να ξεκινήσει να πηγαίνει σε παιδικό σταθμό
- Ενημερώστε το παιδί σας πού θα πάει και με ποιον όταν εσείς θα είστε στο νοσοκομείο για τον τοκετό, αν δεν παραμείνει στο σπίτι με τον πατέρα του
- Επαινέστε το παιδί σας γι' αυτά που έχει καταφέρει, όπως για την ομιλία του, τη χρήση τουαλέτας, τα παιχνίδια του, την ικανότητά του να τρώει ή να ντύνεται χωρίς βοήθεια.
- Μην του ζητάτε να αποκτήσει νέες δεξιότητες (πχ. να αποκτήσει έλεγχο των σφιγκτήρων ή να πει περισσότερες κουβέντες) κατά τους τελευταίους μήνες πριν τον τοκετό. Ακόμη και αν δείχνει έτοιμο, αναβάλετε την προσπάθεια μέχρι το παιδί σας να έχει συμφιλιωθεί αρκετά με την παρουσία του νέου μέλους της οικογένειας
- Διαβάστε μαζί με το παιδί σας βιβλία σχετικά με το τι συμβαίνει κατά την εγκυμοσύνη και μετά τη γέννηση του νεογνού
- Κοιτάξτε μαζί με το παιδί σας παλιές οικογενειακές φωτογραφίες και μιλήστε του για το δικό του πρώτο χρόνο ζωής
Κατά την παραμονή στο νοσοκομείο:
- Τηλεφωνήστε καθημερινά στο σπίτι για να μιλήσετε με το μεγαλύτερο παιδί σας
- Προσπαθήστε να έρθει το μεγαλύτερο παιδί σας στο νοσοκομείο να δει εσάς και το νεογέννητο, εφόσον το νοσοκομείο το επιτρέπει
- Αν αυτό δεν είναι εφικτό, προσπαθήστε να του στείλετε φωτογραφίες του νεογέννητου
Κατά την επιστροφή στο σπίτι:
- Τις πρώτες στιγμές μετά την επιστροφή σας στο σπίτι, περάστε τις με το μεγαλύτερο παιδί σας. Ζητήστε από κάποιον άλλον να φέρει το νεογέννητο μέσα στο σπίτι
- Δώστε στο παιδί σας ένα δώρο "από το νεογέννητο"
- Ζητήστε από τους επισκέπτες να δώσουν επιπλέον προσοχή στο μεγαλύτερο παιδί. Ζητήστε του να ξετυλίξει τα δώρα που προορίζονται για το νεογέννητο
- Από την αρχή, να αναφέρεστε στο νεογέννητο ως "το μωρό μας"
Κατά τους πρώτους μήνες στο σπίτι:
- Όταν είστε απασχολημένη με τη φροντίδα του βρέφους, προσπαθήστε να συμπεριλάβετε και το μεγαλύτερο παιδί στη διαδικασία, μιλώντας του. Όταν θηλάζετε ή ταΐζετε με μπουκάλι το βρέφος, ο πατέρας μπορεί να διαβάσει ένα παραμύθι ή να παίξει μαζί του ένα απλό παιχνίδι
- Δώστε στο μεγαλύτερο παιδί σας την επιπλέον προσοχή που χρειάζεται. Βοηθήστε το να αισθανθεί πιο σημαντικό. Προσπαθήστε να του αφιερώνετε τουλάχιστον 30 λεπτά την ημέρα αποκλειστικό χρόνο, χωρίς διακοπές. Αν είναι δυνατόν, προσλάβετε μια βοηθό να σας κρατάει το βρέφος για λίγες ώρες. Και οι δύο γονείς, δώστε στο μεγαλύτερο παιδί σας πολλή στοργή και φροντίδα κατά τη διάρκεια της ημέρας
- Μη ζητάτε από το μεγαλύτερο παιδί να κάνει ησυχία για να κοιμηθεί το μωρό. Τα βρέφη μπορούν να κοιμηθούν ακόμη και όταν δεν υπάρχει νεκρική σιγή στο σπίτι. Αυτό το σχόλιο μπορεί να προκαλέσει περιττή ζήλια
- Ενθαρρύνετε το μεγαλύτερο παιδί να ακουμπά και να παίζει με το βρέφος, όταν είστε παρόντες. Επιτρέψτε του να το κρατήσει καθώς κάθεται με ασφάλεια σε κάποια πολυθρόνα. Αποφύγετε σχόλια του είδους "μην αγγίζεις το μωρό". Το νεογέννητα δεν είναι εύθραυστα και είναι σημαντικό να δείξετε την εμπιστοσύνη σας στο μεγαλύτερο παιδί. Ωστόσο, δεν πρέπει να του επιτρέπετε να κουβαλάει το βρέφος, τουλάχιστον μέχρι να φτάσει σε σχολική ηλικία
- "Προσλάβετε" το μεγαλύτερο παιδί σας ως βοηθό. Ενθαρρύνετέ το να βοηθάει στο μπάνιο, στο σκούπισμα, στην αλλαγή πάνας του βρέφους ή στην ανεύρεση της πιπίλας ή ενός παιχνιδιού. Σε άλλες στιγμές, ζητήστε του να κάνει μπάνιο ή να ταΐσει μία κούκλα, καθώς εσείς κάνετε κάτι αντίστοιχο με το μωρό. Σχολιάστε με έμφαση πόσο πολύ αρέσει στο βρέφος η παρουσία του μεγαλύτερου παιδιού σας πχ. "κοίτα πόσο χαίρεται όταν παίζεις μαζί της", ή "πάντα τον κάνεις να γελάει"
- Όταν το παιδί σας γίνεται επιθετικό, επέμβετε άμεσα λέγοντας "ποτέ δεν πειράζουμε τα μωρά". Αν κατ’ επανάληψη προσπαθεί να βλάψει το βρέφος, επιβάλετέ του μια ολιγόλεπτη τιμωρία, χωρίς όμως να το χτυπήσετε στα χέρια ή αλλού. Αν το χτυπήσετε, θα επιχειρήσει να κάνει το ίδιο στο μωρό, ως εκδίκηση. Για μερικές εβδομάδες, μην αφήνετε μόνα το παιδί και το μωρό
- Αποδεχτείτε μερική παλινδρόμηση σε προηγούμενες συμπεριφορές, πχ. το πιπίλισμα του δακτύλου ή την απώλεια ούρων και μην κριτικάρετε το παιδί σας σχετικά. Είναι μια παροδική του ανάγκη που θα υποχωρήσει σύντομα
- Αν το παιδί σας είναι αρκετά μεγάλο, ενθαρρύνετέ το να μιλήσει για τα ανάμεικτα συναισθήματα που νιώθει σχετικά με την νέα "άφιξη". Προτείνετέ του μια εναλλακτική συμπεριφορά: "όταν σε ενοχλεί το μωρό, έλα σε μένα για μια μεγάλη αγκαλιά"
Να θυμάστε ότι οι περισσότερες ιδιαίτερες συμπεριφορές του μεγαλύτερου παιδιού είναι αναμενόμενες. Δώστε του χρόνο και την αγάπη σας και σύντομα θα ξεπεράσει τα αρνητικά συναισθήματα που νιώθει.
Αναστάσιος Σέρμπης, MD, PhD
Τελευταία ενημέρωση: Ιούλιος 2017