Επιστροφή στα θρανία

Σεπτέμβριος! Ο μήνας που για τους περισσότερους από εμάς σηματοδοτεί το τέλος των διακοπών και την επάνοδο στο καθημερινό πρόγραμμα δουλειάς και στις τυπικές οικογενειακές και άλλες υποχρεώσεις. Αν μάλιστα είμαστε γονείς με ένα-δυο παιδιά σχολικής ηλικίας, η ανάγκη για γρήγορη προσαρμογή στην καθημερινότητα γίνεται ακόμη πιο επιτακτική. Κι αν εμείς έχουμε άγχος για την προετοιμασία και τη γρήγορη προσαρμογή των παιδιών μας στο σχολικό περιβάλλον, φανταστείτε τα ίδια!

Για τα μικρότερα θα είναι η πρώτη φορά που θα βρεθούν μακριά από την ασφάλεια του οικογενειακού περιβάλλοντος, περιτριγυρισμένα από άγνωστους ανθρώπους σε κάποιο παιδικό σταθμό ή νηπιαγωγείο. Για τα μεγαλύτερα, η μετάβαση από το νηπιαγωγείο στο δημοτικό ή στο γυμνάσιο και το λύκειο αποτελεί σίγουρα μια αλλαγή που συνοδεύεται από ποικίλα συναισθήματα ανάλογα με την ιδιαίτερη ψυχοσύνθεση κάθε παιδιού. Για όλα όμως είναι μία μεταβατική περίοδος που μπορεί να προκαλέσει από απλή περιέργεια για το νέο που έρχεται μέχρι ανασφάλεια, άγχος, δυσκολία προσαρμογής ή ακόμη και επιθετικότητα και προβλήματα συμπεριφοράς.

Είναι πολύ σημαντικό λοιπόν ως γονείς να προσπαθήσουμε από τη μία να διαχειριστούμε το δικό μας άγχος για την όλη κατάσταση κι από την άλλη να είμαστε κατάλληλα προετοιμασμένοι ώστε να μπορέσουμε να καθοδηγήσουμε, να υποστηρίξουμε και να ενθαρρύνουμε τα παιδιά μας στο νέο τους ξεκίνημα.

Ξεκινώντας την προετοιμασία από νωρίς

Είναι πολύ σημαντικό για τους γονείς να βοηθήσουν το παιδί να εξοικειωθεί από πιο νωρίς με την ιδέα ότι θα ξεκινήσουν τα σχολεία, πχ. 7-10 μέρες πριν. Μ’ αυτόν τον τρόπο, το παιδί θα θεωρήσει το ξεκίνημα ή την επάνοδο στο σχολικό περιβάλλον ως μια φυσιολογική κατάσταση για την οποία ήταν προετοιμασμένο. Το κλειδί σ’ αυτήν την προσπάθεια είναι η ισορροπία: ούτε να είναι το παιδί τελείως απροετοίμαστο, ούτε να ξεκινήσει η συζήτηση σε έντονο τόνο από πολύ νωρίς (πχ. από τα μέσα του καλοκαιριού) και τελικά τα αποτελέσματα να είναι τα αντίθετα από τα προσδοκώμενα.

Για να το προετοιμάσετε κατάλληλα λοιπόν, προσπαθήστε να εφαρμόσετε όσο τo δυνατόν περισσότερα από τα παρακάτω:

Τονίστε στο παιδί τις θετικές πλευρές του σχολείου όπως για παράδειγμα τις γνωριμίες με νέους φίλους, την αλληλεπίδραση με παλιούς συμμαθητές, τα μαθήματα που του αρέσουν, τις σχολικές δραστηριότητες που είχε επιθυμήσει κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού
Συζητήστε μαζί του πιθανούς προβληματισμούς και άγχη σχετικά με την έναρξη της σχολικής χρονιάς. Θυμίστε του ότι πιθανά υπάρχουν και πολλοί άλλοι συμμαθητές του που νιώθουν τα ίδια άγχη και ανησυχίες με αυτό
Επιπλέον πείτε του ότι οι δάσκαλοι και οι καθηγητές γνωρίζουν ότι οι πρώτες μέρες είναι μέρες προσαρμογής και επομένως θα καταβάλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για να κάνουν την προσαρμογή αυτή πιο εύκολη
Ωστόσο, όπως αναφέρθηκε, αποφύγετε να γίνει καθημερινός βραχνάς μια τέτοια συζήτηση: βάλτε τα πράγματα στις πραγματικές τους διαστάσεις, απομυθοποιήστε την όλη διαδικασία στα μάτια του παιδιού και κάντε το να αισθανθεί άνετα δίνοντας την αίσθηση του οικείου και του φυσιολογικού
Επίσης αποφύγετε υπερβολικές εκφράσεις του τύπου «όσο έπαιξες, έπαιξες τώρα δουλειά», «κάθε κατεργάρης στον πάγκο του» κλπ που μπορεί να αγχώσουν το παιδί και να το προδιαθέσουν αρνητικά απέναντι στο σχολείο
Αν μέλη του οικογενειακού σας περιβάλλοντος επαναφέρουν καλοπροαίρετα το άνοιγμα των σχολείων συνεχώς στην κουβέντα τους με το παιδί, ζητήστε τους να το αποφύγουν
Εμπλέξτε το παιδί στις σχετικές προετοιμασίες πχ. στη διαμόρφωση του χώρου και του γραφείου όπου θα μελετά, στην αγορά της σχολικής ύλης, στην επιλογή της σχολικής τσάντας. Αγοράστε μαζί με το παιδί κάτι λίγο έξω από τα συνηθισμένα, πχ. ένα πολύχρωμο ξυπνητήρι
Αν γνωρίζετε σχετικά νωρίς τη σχολική μονάδα στην οποία θα ενταχθεί, επισκεφθείτε μαζί τους χώρους της ακολουθώντας τη διαδρομή που θα κάνει κι όταν ξεκινήσει η σχολική χρονιά
Ρωτήστε αν μπορείτε να δείτε τους εσωτερικούς χώρους, την αίθουσα, τις τουαλέτες, ώστε να νιώσει πιο εξοικειωμένο κι έτοιμο
Βρείτε το χρόνο να συζητήσετε μαζί του και να εξηγήσετε ποιο θα είναι το ωράριο ύπνου, μελέτης και άλλων δραστηριοτήτων και λύστε του πιθανές σχετικές απορίες χωρίς ωστόσο να είστε απόλυτοι με το πρόγραμμα
Ξεκινήστε να έχετε τις τελευταίες 7-10 μέρες πριν το άνοιγμα των σχολείων, ένα πρόγραμμα καθημερινής ρουτίνας: συγκεκριμένη ώρα ύπνου και αφύπνισης, μείωση έκθεσης σε οθόνες (τηλεόρασης, υπολογιστή, τάμπλετ). Έτσι τις πρώτες μέρες του σχολείου το παιδί θα ξυπνήσει με μεγαλύτερη άνεση και δε θα υπάρχει το άγχος της προετοιμασίας ως παράγοντας αποσταθεροποίησης της συμπεριφοράς του
Σημαντικό είναι επίσης να προσπαθήσετε να βάλετε καθημερινό πρόγραμμα διατροφής με συγκεκριμένες ώρες γευμάτων, απαραίτητα πρωινό και αποφυγή των κακής ποιότητας σνακ. Έτσι θα προετοιμάσετε το παιδί για μια σωστή διατροφική συμπεριφορά καθ’ όλη τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς

Οι πρώτες μέρες στο σχολείο

Έφτασε η ώρα που το παιδί θα ξεκινήσει το σχολείο! Η συμπεριφορά σας εννοείται ότι πρέπει να είναι ανάλογη της ηλικίας, της ωριμότητας και της ιδιαίτερης ψυχοσύνθεσής του.

Όσον αφορά τα νήπια που παρουσιάζονται για πρώτη φορά στον παιδικό σταθμό ή στο νηπιαγωγείο:

Ενθαρρύνετε το παιδί να φορέσει κάποιο αγαπημένο μπλουζάκι, ένα αγαπημένο ρολόι κλπ ή να έχει μαζί του κάποιο άλλο αξεσουάρ ή παιχνίδι, λέγοντάς του ότι θα είναι το μυστικό σας που θα του δίνει δύναμη
Συνοδέψτε το την πρώτη μέρα και βοηθήστε το να γνωρίσει τη δασκάλα και κάποια παιδιά (αν δεν έχει ήδη γίνει κάποια από τις προηγούμενες μέρες προσαρμογής), ώστε να αποκτήσει γρήγορα μερικά πρόσωπα αναφοράς για να νιώθει πιο ασφαλές
Αν το παιδί σάς το ζητήσει και η πολιτική του σταθμού το επιτρέπει, μπορείτε τις πρώτες μέρες να μείνετε μαζί του ώστε να μη βιώσει πολύ έντονα τον αποχωρισμό. Σταδιακά θα μειώνετε το χρόνο παραμονής σας ώστε μέσα σε λίγες μέρες να το πηγαίνετε απλά και να φεύγετε
Σε περίπτωση που ο σταθμός δεν επιτρέπει κάτι τέτοιο, η σταδιακή αύξηση του χρόνου που αφήνετε το παιδί σας στον σταθμό είναι η ενδεδειγμένη προσέγγιση
Αν το παιδί είναι λίγο μεγαλύτερο, παρακινήστε το να είναι κοινωνικό με τους συμμαθητές του και τη δασκάλα, να χαμογελάει, αν κάποιο παιδί του χαμογελάσει, και να χαιρετά όλα τα παιδιά της τάξης είτε τα γνωρίζει, είτε όχι
Ενθαρρύνετέ το επίσης να ρωτάει για να λύνει ό,τι απορίες έχει και να μην ντρέπεται να ζητήσει πχ. να πάει στην τουαλέτα
Παράλληλα με τα παραπάνω, αυτές τις πρώτες μέρες προσπαθήστε να περνάτε λίγο περισσότερο χρόνο με το παιδί σας στο σπίτι για να νιώσει ασφάλεια και σιγουριά. Μιλήστε μαζί του τονίζοντας τα θετικά του σχολείου από τη μια και προσπαθήστε να τονώσετε την αυτοπεποίθησή του από την άλλη
Είναι απαραίτητο επίσης να έχετε μία αρμονική σχέση και να είστε σε ανοικτή επικοινωνία με τη νηπιαγωγό ή τη δασκάλα/ τον δάσκαλο του παιδιού, ώστε να ενημερώνεστε τακτικά για την εξέλιξή του
Τέλος, προσπαθήστε να μετριάσετε τα δικά σας άγχη αποχωρισμού καθώς τα παιδιά καταλαβαίνουν πολύ εύκολα τα αρνητικά συναισθήματα των γονιών τους
Περιορίστε την ανησυχία σας, αποχαιρετήστε το με σιγουριά και χαμόγελο δείχνοντάς του παράλληλα την αγάπη σας και διαβεβαιώστε το ότι θα είστε εκεί όταν τελειώσει. Και κάντε το παν για να είστε εκεί στην ώρα σας!

Πώς συνεχίζουμε;

Πολύ σημαντικό ρόλο στην επιτυχή διαχείριση της καθημερινότητας από το παιδί παίζει η ύπαρξη προγράμματος. Η οργάνωση και το πρόγραμμα από το πρωί που θα ξυπνήσει μέχρι το βράδυ που θα πέσει για ύπνο θα το θωρακίσουν απέναντι στο άγνωστο, θα του δώσουν αυτοπεποίθηση και σιγουριά και θα το βοηθήσουν να αντιμετωπίζει με επιτυχία πιθανές δυσκολίες στο σχολείο. Αυτό δε σημαίνει βέβαια ότι μικρές παρεκκλίσεις ή προσαρμογές απαγορεύονται ή ότι αν οι συνθήκες αλλάξουν δε θα πρέπει και το πρόγραμμα να προσαρμοστεί κατάλληλα.

Προσπαθήστε να εφαρμόζετε τα παρακάτω και να είστε σίγουροι ότι το παιδί σας θα έχει μια επιτυχημένη, δημιουργική και χαρούμενη σχολική χρονιά:

Για τα μικρότερα παιδιά, καλό είναι σταθερά ο ίδιος γονιός ή κηδεμόνας να τα παίρνει από τον παιδικό ή το νηπιαγωγείο ή να τα παραλαμβάνει από το σχολικό λεωφορείο
Για τα μεγαλύτερα παιδιά, φτιάξτε ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα ύπνου, μελέτης, ξεκούρασης και δραστηριοτήτων το οποίο θα έχει περιθώρια βελτίωσης και προσαρμογής
Δημιουργήστε στα παιδιά το αίσθημα ότι το σπίτι τους είναι καταφύγιο. Μιλήστε ζεστά, αφιερώστε τους χρόνο και αφήστε τα να ανοιχτούν για να εκφράσουν πιθανά άγχη, προβληματισμούς ή εντάσεις που υπάρχουν στο σχολικό περιβάλλον
Παροτρύνετέ τα να σας ενημερώνουν αν κάτι σοβαρό συμβεί στο σχολείο πχ. αν δεχτούν bullying. Ακούστε τα, δείξτε κατανόηση, συζητήστε μαζί τους και αναζητήστε λύσεις φέρνοντας παραδείγματα άλλων παιδιών ή παραδείγματα από τη δική σας σχολική ζωή
Σε περίπτωση που κάποια μαθήματα ή σχολικές δραστηριότητες δυσκολεύουν το παιδί, μην επωμίζεστε εσείς τις υποχρεώσεις του για να μη ζοριστεί. Ενθαρρύνετέ το να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες αξιοποιώντας τις δικές του δυνάμεις δείχνοντάς του τον τρόπο
Πάνω απ’ όλα να θυμάστε ότι κάθε μεταβατική περίοδος χρειάζεται ένα εύλογο διάστημα προσαρμογής που ποικίλει ανάλογα με την ηλικία και την ψυχοσύνθεση του παιδιού και ανάλογα με τις εκάστοτε συνθήκες
Δώστε κάποιο διάστημα (πχ. έναν μήνα) περιθώριο για να διαπιστώσετε την πορεία του παιδιού, συζητώντας παράλληλα με τον/την εκπαιδευτικό για να έχετε πιο σφαιρική εικόνα
Αν ωστόσο το παιδί συνεχίζει να δείχνει έντονα αρνητικά συναισθήματα, δυσκολία προσαρμογής, επιθετικότητα ή έντονο άγχος, συζητήστε το θέμα με τον παιδίατρό σας ο οποίος μπορεί να σας παραπέμψει σε κάποιον ειδικό πχ. ψυχολόγο ή παιδοψυχολόγο
Μ’ αυτόν τον τρόπο θα διερευνηθούν και θα εντοπιστούν πιθανά αίτια ώστε το παιδί να βοηθηθεί έγκαιρα και να διευκολυνθεί η ομαλή προσαρμογή του στο εκπαιδευτικό περιβάλλον

Δείξτε λοιπόν στο παιδί σας εμπιστοσύνη και αγάπη και εφαρμόστε όσα περισσότερα από τα παραπάνω μπορείτε. Να είστε σίγουρες/σίγουροι ότι σύντομα δε θα θέλει να επιστρέψει από το σχολείο!

Αναστάσιος Σέρμπης, MD, PhD

Τελευταία ενημέρωση: Σεπτέμβριος 2018