Να είστε εκεί για το παιδί σας

Έχετε αναρωτηθεί ποτέ αν ξέρετε τα ονόματα των δασκάλων του παιδιού σας, τα ονόματα των καλύτερών του φίλων, πόσα μαθήματα έχει στο σχολείο, σε ποια θέση κάθεται στην τάξη, ποιο εξωσχολικό βιβλίο του αρέσει να διαβάζει, ποιοι είναι οι αγαπημένοι του ήρωες, οι αγαπημένοι αθλητές, αν είναι έφηβος, πού περνάει τον ελεύθερο χρόνο του, πού πηγαίνει συνήθως με τους φίλους του, αν έχει θέματα που τον απασχολούν; Αν δεν μπορείτε να απαντήσετε σε κάποιες από αυτές τις ερωτήσεις μάλλον θα πρέπει να αρχίσετε να συμμετέχετε περισσότερο στην καθημερινότητα του παιδιού σας. 

Ο πιο ισχυρός παράγοντας πρόβλεψης της ψυχικής υγείας, προσαρμοστικότητας και ευτυχίας ενός παιδιού είναι ο βαθμός συμμετοχής των γονιών στη ζωή του. Τα παιδιά των οποίων οι γονείς συμμετέχουν στην καθημερινότητά τους πετυχαίνουν καλύτερες επιδόσεις στο σχολείο, αισθάνονται καλύτερα με τον εαυτό τους, έχουν λιγότερο κίνδυνο να αναπτύξουν ψυχολογικά προβλήματα και εμφανίζουν μικρότερη πιθανότητα να συμμετέχουν σε επικίνδυνες δραστηριότητες. Και όλα αυτά ισχύουν από τη βρεφική μέχρι την εφηβική ηλικία. 

Ένας επιπλέον σημαντικός λόγος για να αφιερώνετε χρόνο στο παιδί σας είναι ότι δεν μπορείτε να ξέρετε πότε θα σας ανοιχτεί για να σας πει τι πραγματικά συμβαίνει στη ζωή του. Και αυτή η γνώση είναι πολύ σημαντική για την καθοδήγησή του. Οι γονείς πολύ συχνά πιστεύουν ότι μπορούν να μάθουν τι συμβαίνει στη ζωή του παιδιού τους απλά κάνοντας ερωτήσεις αλλά στην πραγματικότητα αυτό δίνει μόνο μερική εικόνα της κατάστασης. Το παιδί σας είναι πιο πιθανό να σας αποκαλύψει τι πραγματικά συμβαίνει όταν οι δυο σας ασχολείστε με απλά καθημερινά πράγματα που το χαλαρώνουν και του δίνουν την ευκαιρία να μιλήσει πιο άνετα για πιο προσωπικά του θέματα: για κάποιον τσακωμό που είχε στο σχολείο, για μια σχέση που το πλήγωσε, για ένα επεισόδιο με κάποιον συμμαθητή ή καθηγητή του. 

Είναι επίσης σημαντικό να συμμετέχετε στις δραστηριότητες του παιδιού σας μέσα και έξω από το σπίτι, είτε πρόκειται για αθλητικές δραστηριότητες, είτε μαθήματα κάποιου μουσικού οργάνου, είτε σχολικές εκδηλώσεις. Θα το βοηθήσει πολύ και θα του δώσει δύναμη αν μέσα στο κοινό, σε κάποια μουσική παράσταση για παράδειγμα, διακρίνει τους γονείς του που είναι εκεί για να το στηρίξουν και να το επαινέσουν. Αυτό σίγουρα απαιτεί χρόνο από τη μεριά σας, αλλά πετυχημένος γονιός είναι αυτός που βρίσκει χρόνο μέσα στην ρουτίνα της καθημερινότητας για να προσφέρει στο παιδί του. Και στα εύκολα και στα δύσκολα. Πιστέψτε με ότι όταν έρθει ο καιρός το παιδί σας να ενηλικιωθεί και να φύγει από το σπίτι, αυτό που θα πείτε μέσα σας είναι «μακάρι να του είχα αφιερώσει περισσότερο χρόνο». Προσπαθήστε να αξιοποιήσετε κάθε στιγμή που έχετε με το παιδί σας, είναι μοναδική. 

Τι είναι ο ποιοτικός χρόνος;

Ίσως έχετε ακούσει τον όρο «ποιοτικός χρόνος» να αναφέρεται από κάποιους γονείς οι οποίοι τονίζουν ότι δεν είναι ο χρόνος, η διάρκεια δηλαδή που αφιερώνουν στο παιδί τους που παίζει ρόλο όσο η ποιότητα αυτού του χρόνου. Στη  βάση της αυτή η σκέψη είναι σωστή. Τι σημαίνει όμως ποιοτικός χρόνος; 

Ο ποιοτικός χρόνος δε σχετίζεται με τις δραστηριότητες που κάνετε με το παιδί σας αλλά έχει σχέση με το πώς τις κάνετε. Για παράδειγμα, αν καθώς είστε με το παιδί σας σκέφτεστε τα προβλήματα της δουλειάς, προσπαθείτε να υπολογίσετε πώς θα πληρώσετε τους λογαριασμούς ή διαβάζετε το τελευταίο άρθρο της εφημερίδας, σαφώς και δεν ξοδεύετε ποιοτικό χρόνο με το παιδί σας. Πρέπει η προσοχή σας να εστιάζεται σ' αυτό που κάνετε μαζί του και όχι να προσπαθείτε να συμπιέσετε κάποια ενασχόληση με το παιδί ενώ κάνετε και άλλα πράγματα. Όταν του διαβάζετε κάποιο βιβλίο προσπαθήστε να δώσετε χρωματισμό στη φωνή σας, όταν παίζετε ένα παιχνίδι που του αρέσει, όταν μαγειρεύετε ένα κέικ, όταν παίζετε κυνηγητό, ασχοληθείτε αποκλειστικά με αυτό και να είστε σίγουροι ότι το παιδί σας θα το καταλάβει. Να είστε εκεί τόσο σωματικά όσο και ψυχικά. 

Πόσο χρόνο πρέπει να αφιερώνετε στο παιδί σας; Δεν υπάρχει απάντηση στο ερώτημα αυτό. Όσο περισσότερο μπορείτε και προλαβαίνετε, τόσο το καλύτερο για την ανάπτυξή του. Σε περίπτωση που δεν μπορείτε να αυξήσετε τη διάρκεια του χρόνου, τουλάχιστον εξασφαλίστε ότι είναι ποιοτικός. Είναι πολύ καλύτερο να ξοδέψετε μια ώρα πραγματικά αφιερωμένη στο παιδί σας από το να ξοδέψετε δυο ώρες σκεπτόμενοι άλλα πράγματα. Μπορείτε να είστε ένας επαρκής γονιός όταν κάνετε κάτι άλλο ενώ ασχολείστε με το παιδί σας, αλλά δε θα είστε ένας πραγματικά καλός γονιός.

Ενδιαφερθείτε για τα ενδιαφέροντα του παιδιού σας

Για πολλούς λόγους οι γονείς δεν καταφέρνουν να συμμετέχουν στα ενδιαφέροντα του παιδιού τους. Για παράδειγμα τα παιδιά κάνουν πράγματα τα οποία δεν ενδιαφέρουν τους γονείς: ο γιος σας αρέσκεται να παίζει βιντεοπαιχνίδια, ενώ εσείς θεωρείτε ότι είναι το απόλυτο χάσιμο χρόνου ή η κόρη σας ακούει ένα είδος μουσικής που εσείς απεχθάνεστε. Προσπαθήστε την επόμενη φορά να δείτε τι είναι αυτό που τους αρέσει και τι τους τραβάει σε αυτό που κάνουν, συζητήστε το μαζί τους και μπορεί σε επόμενη ευκαιρία να βρείτε ενδιαφέροντα στοιχεία στις δικές τους ασχολίες.  Αυτό θα σας δώσει την ευκαιρία να περάσετε χρόνο μαζί με το παιδί σας και να έρθετε πιο κοντά.

Ένας  άλλος λόγος για τον οποίο οι γονείς αρέσκονται να περνούν χρόνο με τα παιδιά τους σε πράγματα που αρέσουν στους ίδιους, είναι γιατί αυτό τους δίνει την ευκαιρία να διδάξουν. Δεν πρέπει όμως κάθε δραστηριότητα του παιδιού να είναι μια προσπάθεια «εκμάθησης», αλλά να υπάρχουν και στιγμές μέσα στην ημέρα που το παιδί χαλαρώνει και απλά αφήνεται στη χαρά της στιγμής. Εξάλλου μεγάλο μέρος της ημέρας το αφιερώνει στο σχολείο, στα μαθήματα  και στις εξωσχολικές δραστηριότητες. Μαζί του μπορείτε να περάσετε χρόνο πιο ευχάριστα και χωρίς απαραίτητα την πίεση της εκπαίδευσης ή της μάθησης.

Η σημασία του να συμμετέχετε στις σχολικές του δραστηριότητες

Από όλα τα πράγματα στα οποία μπορείτε να συμμετέχετε στη ζωή του παιδιού σας, πιθανά ο πιο σημαντικός τομέας είναι το σχολείο. Το σχολείο απασχολεί τα παιδιά στο μεγαλύτερο μέρος της μέρας και επομένως η ενασχόληση του γονιού με τις σχολικές του δραστηριότητες μπορεί να δώσει πληροφορίες όχι μόνο για τις επιδόσεις του αλλά και συνολικά για την καθημερινότητα και τις διαπροσωπικές του σχέσεις. Έχει φανεί ότι οι μαθητές οποιασδήποτε σχολικής βαθμίδας με γονείς που ασχολούνται μαζί τους, πετυχαίνουν πολύ καλύτερα αποτελέσματα.

Είναι σημαντικό επίσης οι γονείς να δείχνουν ενδιαφέρον για το σχολείο γιατί βαθειά μέσα τους τα παιδιά εκτιμούν αυτό που εκτιμούν οι γονείς τους. Με το να δείχνετε το ενδιαφέρον και την εκτίμησή σας για το σχολείο ουσιαστικά συμπαρασύρετε το παιδί σας να το αγαπήσει και εκείνο. Όσο και αν του λέτε ότι το σχολείο, είναι σημαντικό, αν αδιαφορείτε γι' αυτό, αν δεν εμφανίζεστε για να συζητήσετε για το παιδί σας με το δάσκαλο ή τον καθηγητή του στις προκαθορισμένες συναντήσεις, αν δεν ασχολείστε με τα διαβάσματά του και τις υποχρεώσεις του, δεν πρόκειται το παιδί σας να εκτιμήσει τη μάθηση και το σχολείο. 

Αυτό δε σημαίνει βέβαια ότι πρέπει να διαβάζετε μαζί με το παιδί σας όλα τα μαθήματα ή να κάνετε τις ασκήσεις που έχει για το σπίτι. Μπορείτε να βοηθάτε το παιδί σας σε περιπτώσεις που δυσκολεύεται αλλά σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να κάνετε εσείς τις ασκήσεις που έχει για το σπίτι ή να τις διορθώνετε πριν τις παρουσιάσει στο σχολείο. Και αυτό γιατί, αν οι ασκήσεις είναι μονίμως διορθωμένες από το γονιό, ο εκπαιδευτικός δεν μπορεί να εκτιμήσει σε ποια σημεία το παιδί υστερεί. Επιπλέον, σιγά σιγά και καθώς το παιδί μεγαλώνει  στο δημοτικό, γυμνάσιο και λύκειο πρέπει να αναλαμβάνει όλο και περισσότερο την ευθύνη της μελέτης, ώστε να ξέρει με ποιον τρόπο να διαβάζει, πού να εστιάσει περισσότερο την προσοχή του και ποια λάθη να αποφεύγει. Επομένως, παρακολουθήστε το παιδί σας, ρωτήστε το ποιες είναι οι καθημερινές υποχρεώσεις του για το σχολείο, ιδιαίτερα στις πρώτες τάξεις του δημοτικού που χρειάζεται καθοδήγηση και βοήθεια, μιλήστε με τον εκπαιδευτικό του, βοηθήστε το να αποκτήσει μόνο του την ικανότητα να διαβάζει σωστά, να αποδίδει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο και να αποφεύγει κακοτοπιές και δυσκολίες και να είστε σίγουροι ότι θα αγαπήσει το σχολείο και τη μάθηση πραγματικά.

Αποφύγετε την αδιακρισία

Όλα τα παραπάνω έχουν γραφτεί με σκοπό να κινητοποιήσουν τους γονείς ώστε να συμμετέχουν ενεργά στην καθημερινότητα του παιδιού τους. Αυτό βέβαια δε σημαίνει ότι έχουν το δικαίωμα να γίνουν αδιάκριτοι. Κάθε γονιός προσπαθεί να προστατέψει το παιδί του από κακοτοπιές, από αποτυχίες, από απόρριψη ή από κάποια βλάβη και θέλει να κάνει ό,τι καλύτερο για να προωθήσει την υγεία, την ευτυχία και την επιτυχία του παιδιού του. Ωστόσο κάποιες φορές μπορεί να το παρακάνει. Τα παιδιά πρέπει να αναπτύξουν μια υγιή αίσθηση ανεξαρτησίας και η αδιάκριτη παρέμβαση των γονιών μπορεί να τους τη στερήσει.

Το να είστε σωστός γονιός σημαίνει ότι πρέπει να αποδεχτείτε ότι υπάρχουν πράγματα στη ζωή του παιδιού σας τα οποία δεν μπορείτε να ελέγξετε. Στην πραγματικότητα, μέρος του ρόλου σας είναι να δώσετε όλο και περισσότερο έλεγχο της ζωής του παιδιού σας στο ίδιο καθώς μεγαλώνει.

Ο μόνος τρόπος για να είναι το παιδί σας πραγματικά υγιές, χαρούμενο και επιτυχημένο, είναι να του δώσετε την ελευθερία να ανοίξει τα φτερά του και να πάρει δικές του αποφάσεις ακόμα κι αν αυτό σημαίνει ότι κάποιες φορές θα κάνει λάθη, θα απογοητευθεί και θα πληγωθεί. Δεν μπορούμε το παιδί να το μεγαλώσουμε σε μια γυάλα με σκοπό να μη νιώσει απογοήτευση κι αποτυχία, ούτε να το κάνουμε άβουλο ον για να το "προστατέψουμε". Η σωστή γονεϊκή συμπεριφορά απαιτεί μια ισορροπία μεταξύ ενδιαφέροντος και ελευθερίας. Το να αποφασίσει κάθε γονιός σε ποιο σημείο θα κρατήσει την ισορροπία είναι δύσκολο και απαιτεί συνεχή επανεκτίμηση σχέσεων και συμπεριφορών.

Αναστάσιος Σέρμπης, MD, PhD

Τελευταία ενημέρωση: Ιούλιος 2019