Σπασμοί
Ένα από τα πιο άσχημα θεάματα για τους γονείς είναι να δουν το παιδί τους να κάνει σπασμούς. Κατά τη διάρκεια των σπασμών το παιδί μπορεί να έχει υπερτονία, δηλαδή να σκληρύνει το σώμα του με απώλεια συνείδησης, να πέσει στο έδαφος ή να εμφανίσει κλονικές κινήσεις των άκρων.
Οι σπασμοί μπορεί να είναι εστιακοί, δηλαδή να συμμετέχει ένα τμήμα του σώματος του παιδιού, ή γενικευμένοι δηλαδή να συμμετέχει ολόκληρο το σώμα του.
Κάθε επεισόδιο σπασμών δε διαρκεί συνήθως περισσότερο από 1 με 10 λεπτά, έστω και αν ο ασθενής δε λάβει καμία θεραπεία. Η πιο συνηθισμένη αιτία σπασμών στα παιδιά (2-4%) είναι οι λεγόμενοι πυρετικοί σπασμοί.
Οι μη πυρετικοί σπασμοί συνήθως οφείλονται σε επιληψία ή σε άλλες πιο σπάνιες αιτίες όπως πχ. κάποιος τραυματισμός ή μεταβολικές διαταραχές.
Τι είναι οι πυρετικοί σπασμοί;
Οι πυρετικοί σπασμοί είναι σπασμοί που εμφανίζονται κατά τη διάρκεια κάποιου εμπύρετου νοσήματος του παιδιού χωρίς όμως να οφείλονται σε λοίμωξη του νευρικού συστήματος (μηνιγγίτιδα ή εγκεφαλίτιδα).
Συνήθως συμβαίνουν κατά την άνοδο του πυρετού σε χαμηλές σχετικά θερμοκρασίες, δηλαδή 37,5-38 οC. Μπορούν να συμβούν όμως και σε πιο υψηλές θερμοκρασίες κοντά στο 39-39,5 οC.
Συνήθως συμβαίνουν κατά τη διάρκεια μιας λοίμωξης σε οποιοδήποτε σημείο του σώματος, για παράδειγμα μια ίωση ή μια ωτίτιδα, σε παιδιά τα οποία έχουν προδιάθεση. Το 25% των πυρετικών σπασμών συμβαίνει κατά τη διάρκεια της λοίμωξης από τον ερπητοϊό 6, το λεγόμενο αιφνίδιο εξάνθημα.
Τα περισσότερα παιδιά που εμφανίζουν πυρετικούς σπασμούς είναι μεταξύ 6 μηνών και 5-6 ετών. Συνήθως οι πυρετικοί σπασμοί συμβαίνουν στα 2 πρώτα χρόνια ζωής και γι' αυτό το λόγο θεωρείται ότι η ανωριμότητα του εγκεφάλου παίζει σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση τους. Ωστόσο στα μικρά παιδιά θα πρέπει να έχουμε υπόψη ότι οι σπασμοί που συμβαίνουν κατά τη διάρκεια του πυρετού δεν είναι πάντα πυρετικοί αλλά μπορεί να οφείλονται και σε δυσλειτουργία του νευρικού συστήματος λόγω της λοίμωξης.
Περίπου τα μισά από τα παιδιά που εμφανίζουν πυρετικούς σπασμούς έχουν θετικό οικογενειακό ιστορικό, δηλαδή ένας ή και οι δυο γονείς τους είχαν εμφανίσει στην παιδική ηλικία πυρετικούς σπασμούς.
Το 60% των παιδιών δεν εμφανίζει δεύτερο επεισόδιο πυρετικών σπασμών ενώ το υπόλοιπο 40% εμφανίζει 1 με 3 επεισόδια στο διάστημα που ακολουθεί μετά το πρώτο επεισόδιο και το αργότερο μέχρι την ηλικία των 5-6 ετών. Όσο περισσότερο απομακρυνόμαστε χρονικά από το πρώτο επεισόδιο, τόσο μειώνεται η πιθανότητα εμφάνισης περαιτέρω επεισοδίων πυρετικών σπασμών.
Σημαντικό είναι να ξέρουμε ότι οι απλοί πυρετικοί σπασμοί δε δημιουργούν κανένα απολύτως νοητικό πρόβλημα όπως νοητική υστέρηση, μαθησιακές δυσκολίες, εγκεφαλική παράλυση, εγκεφαλική βλάβη ούτε αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης επιληψίας στη μετέπειτα ζωή του παιδιού.
Πρώτες βοήθειες κατά τη διάρκεια πυρετικών σπασμών
Τι πρέπει να κάνετε αν το παιδί σας εμφανίσει κάποιο επεισόδιο σπασμών; Καταρχάς να μαζέψετε όσο κουράγιο και ψυχραιμία διαθέτετε γιατί είναι σίγουρο ότι θα τα χρειαστείτε! Στη συνέχεια:
- Μην προσπαθείτε να αντιμετωπίσετε τους σπασμούς, περιορίζοντας το σώμα του παιδιού
- Απομακρύνετε αντικείμενα (πχ. τραπέζια, καρέκλες, διακοσμητικά) που θα μπορούσαν να το τραυματίσουν κατά τη διάρκεια των σπασμών
- Αν είναι κάτι εμφανές μέσα στο στόμα του, καθαρίστε το με μια γρήγορη κίνηση με το δάχτυλό σας για να αποφύγετε την εισρόφηση
- Αν η αναπνοή του γίνει θορυβώδης ή τα χείλη του αρχίζουν να σκουραίνουν και να γίνονται μπλε, τραβήξτε την κάτω σιαγόνα προς τα μπροστά από την πίσω γωνία της έτσι ώστε να απελευθερώσετε τον αεραγωγό και να αναπνέει καλύτερα
- Αν το παιδί σας κάνει εμετό, τοποθετήστε το ξαπλωμένο στο δεξιό πλάι του κορμού του με το κεφάλι προς τα κάτω έτσι ώστε ό,τι βγαίνει από το στόμα να απομακρύνεται εύκολα χωρίς να επιστρέφει προς τα πίσω. Μπορείτε επίσης, αν υπάρχει εύκαιρο, να χρησιμοποιήσετε ένα πουάρ αναρρόφησης για να καθαρίσετε τις εκκρίσεις μέσα από το στόμα
Δεν πρέπει σε καμιά περίπτωση να βάλετε κάτι μέσα στο στόμα του παιδιού: αυτό δε βοηθάει, ενώ αντίθετα μπορεί να προκαλέσει τραυματισμό στα δόντια ή στο στόμα, εμετό ή σοβαρό τραυματισμό των δαχτύλων σας. Τα δαγκώματα της γλώσσας από το παιδί είναι σπάνια, δε δημιουργούν πρόβλημα και επιπλέον, συνήθως συμβαίνουν μόλις ξεκινήσουν οι σπασμοί και επομένως δεν έχει κανένα νόημα να προσπαθήσουμε να τα αποτρέψουμε.
Να θυμάστε ότι η αναπνοή ποτέ δε δείχνει φυσιολογική κατά τη διάρκεια των σπασμών αλλά το οξυγόνο που εισπνέουν τα παιδιά είναι αρκετό αν δεν αλλάξει το χρώμα τους προς το βαθύ γαλάζιο, δηλαδή αν δεν εμφανίσουν κυάνωση. Είναι σημαντικό όμως (όπως αναφέρθηκε) να προσπαθήσετε να καθαρίσετε τους αεραγωγούς του παιδιού (δηλαδή το στόμα και τη μύτη του).
Επιπλέον μέτρα κατά τη διάρκεια των πυρετικών σπασμών
Ρίξτε τη θερμοκρασία του σώματος του παιδιού. Αυτό θα βοηθήσει ώστε να διαρκέσει λιγότερο το επεισόδιο, αν και όπως αναφέρθηκε οι περισσότεροι πυρετικοί σπασμοί υποχωρούν σε λίγα λεπτά. Βοηθήστε το παιδί αφαιρώντας τα πολλά ρούχα και βάλτε δροσερές κομπρέσες στο μέτωπο, στο λαιμό, στα χέρια και στα πόδια. Με ένα βρεγμένο σφουγγάρι με δροσερό νερό σφουγγίστε την επιφάνεια του σώματός του. Δεν πρέπει να βάλετε το παιδί μέσα στο μπάνιο και να του ρίξετε μεγάλες ποσότητες κρύου νερού ενώ κάνει σπασμούς γιατί αυτό μπορεί να επιτείνει το πρόβλημα. Αν το παιδί έχει τις αισθήσεις του και μπορείτε, δώστε άμεσα αντιπυρετικά. Αν δεν έχει τις αισθήσεις του, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε ένα υπόθετο παρακεταμόλης.
Πολύ σημαντικό είναι να μετρήσετε τη θερμοκρασία του παιδιού όταν ξεκινήσει ο πυρετικός σπασμός ώστε να γνωρίζετε τη θερμοκρασία στην οποία συνέβη. Επίσης, κοιτάξτε το ρολόι σας με ακρίβεια ώστε να γνωρίζετε εσείς και ο παιδίατρος που θα δει το παιδί την ακριβή διάρκεια των σπασμών. Να θυμάστε ότι οι πυρετικοί σπασμοί και γενικά οι σπασμοί μικρής διάρκειας δε δημιουργούν κανένα πρόβλημα στον εγκέφαλο του παιδιού σας. Έχει φανεί από μελέτες ότι όταν ένας σπασμός διαρκέσει πάνω από 30 λεπτά, πράγμα εξαιρετικά σπάνιο, τότε αρχίζει να δημιουργεί προβλήματα στη λειτουργία του εγκεφάλου.
Πότε πρέπει να καλέσετε το ΕΚΑΒ;
- Αν ο σπασμός, είτε πυρετικός είτε άλλος, συνεχίζει να υπάρχει μετά από 5 λεπτά: σ' αυτή την περίπτωση αυξάνεται θεωρητικά ο κίνδυνος του λεγόμενου status epilepticus, δηλαδή το να μπει το παιδί σε μια παρατεταμένη κατάσταση σπασμών που μπορεί να το επηρεάσει αρνητικά. Και πάλι βέβαια σημειώνεται ότι οι σπασμοί μπορεί να δημιουργήσουν πρόβλημα στον εγκέφαλο μόνο όταν επιμένουν για αρκετή ώρα
- Αν το πρόσωπο και τα χείλη του παιδιού γίνονται βαθιά μπλε: σ' αυτήν την περίπτωση έχουμε εμφάνιση κυάνωσης οπότε πρέπει να παρέμβουμε πιο άμεσα
- Σε περίπτωση παιδιού με γνωστό ιστορικό επιληπτικών κρίσεων: αν μια επιληπτική κρίση διαρκέσει για πάνω από 10 λεπτά πρέπει να δράσουμε άμεσα για να αποφύγουμε κι εδώ την εμφάνιση του status epilepticus
- Σε περίπτωση που πριν τον σπασμό συνέβη κάποιος τραυματισμός στο κεφάλι
- Σε περίπτωση που νιώθετε ότι το παιδί σας εμφανίζει σταδιακά περαιτέρω απώλεια συνείδησης
Αναστάσιος Σέρμπης, MD, PhD
Δείτε στο παρακάτω βίντεο αναπαράσταση του τι πρέπει να κάνει ένας γονιός σε περίπτωση πυρετικών σπασμών του βρέφους του:
Τελευταία ενημέρωση: Ιούλιος 2017