Πώς μπορώ να προστατεύσω το παιδί μου από τις λοιμώξεις;

Χειμώνας: η εποχή των λοιμώξεων για μικρούς και μεγάλους. Ιδιαίτερα τα βρέφη και τα νήπια που έχουν ανώριμο ανοσοποιητικό σύστημα είναι πιο ευάλωτα στους διάφορους ιούς και μικρόβια που προκαλούν τις χειμωνιάτικες λοιμώξεις.

Υπάρχουν διάφορα πράγματα που μπορούμε ως γονείς να κάνουμε για να προστατεύσουμε τα παιδιά μας από τις λοιμώξεις. Αρχικά όμως ας δούμε για ποιο λόγο τα μικρά παιδιά αρρωσταίνουν τόσο συχνά τους χειμερινούς μήνες.

Γιατί το νήπιο μου είναι συνέχεια άρρωστο;

Το ανοσοποιητικό σύστημα του ανθρώπου είναι εξαιρετικά ευφυές: από τη στιγμή που έρχεται σ’ επαφή με κάποιον από τους χιλιάδες λοιμώδεις παράγοντες που υπάρχουν (ιοί, μικρόβια, μύκητες, παράσιτα κλπ.) αποκτάει «ανοσιακή μνήμη». Αυτό σημαίνει ότι δημιουργεί ειδικά κύτταρα που την επόμενη φορά που θα συναντήσουν ξανά τον ίδιο εισβολέα, θα πολλαπλασιαστούν με ταχείς ρυθμούς ώστε να αποτρέψουν τη λοίμωξη.

Για να επιτευχθεί όμως αυτή η ανοσιακή μνήμη, το παιδί πρέπει να «περάσει» τη λοίμωξη, να νοσήσει δηλαδή από τη συγκεκριμένη λοίμωξη. Για όσα νοσήματα έχουν εφευρεθεί εμβόλια, αυτή η διαδικασία γίνεται ανώδυνα καθώς το παιδί αποκτάει ανοσιακή μνήμη μέσω των εμβολιασμών χωρίς να χρειάζεται να νοσήσει.

Για τις συνήθεις όμως ιογενείς λοιμώξεις του χειμώνα δεν υπάρχουν εμβόλια. Και αν σκεφτεί κανείς ότι υπάρχουν τουλάχιστον 200 ιοί που μπορούν να προκαλέσουν το απλό κρυολόγημα, καταλαβαίνει για ποιο λόγο τα μικρά παιδιά –ιδιαίτερα αυτά που ξεκινούν για πρώτη χρονιά τον παιδικό- είναι σχεδόν μονίμως άρρωστα. Από την άλλη, οι παιδίατροι που είναι από το πρωί μέχρι το βράδυ μέσα σε λοιμώξεις και μικρόβια, δεν αρρωσταίνουν εύκολα ακριβώς για τον ίδιο λόγο: έχουν ήδη έρθει σε επαφή με τις περισσότερες συνήθεις λοιμώξεις και έχουν αποκτήσει ανοσία.

Τι σχέση έχει το κρύωμα με την ίωση;

Όπως αναλύεται διεξοδικά στο θέμα «Είναι κρύωμα, ίωση ή αλλεργία;» δεν υπάρχει κρύωμα με την έννοια που ο όρος χρησιμοποιείται ευρέως. Το κοινό κρυολόγημα με τα συνήθη συμπτώματα που όλοι γνωρίζουμε (βήχας, ήπιος πυρετός, συνάχι, φτέρνισμα) είναι λοίμωξη του ανώτερου αναπνευστικού (μύτη, φάρυγγας) που προκαλείται από πολλούς διαφορετικούς ιούς.

Αυτό βέβαια δε σημαίνει ότι οι περιβαλλοντικές συνθήκες γενικά και συγκεκριμένα το κρύο δεν παίζουν κανένα ρόλο στο πόσο εύκολα θα «κολλήσουμε» κάποια λοίμωξη. Υπάρχουν αρκετοί μηχανισμοί με τους οποίους οι ιοί του κοινού κρυολογήματος βρίσκουν ευκαιρία τους χειμωνιάτικους μήνες και γίνονται ο καθημερινός βραχνάς για παιδιά και γονείς. Έχουμε και λέμε:

Τον χειμώνα βρισκόμαστε πολύ πιο συχνά σε κλειστούς χώρους με άλλους ανθρώπους με αποτέλεσμα η στενή κοινωνική επαφή και ο συγχρωτισμός να αυξάνουν κατακόρυφα τις λοιμώξεις. Πολλαπλασιάστε το φαινόμενο αυτό επί εκατό όταν πρόκειται για κλειστούς χώρους παιδικών σταθμών και νηπιαγωγείων με πολλά παιδιά να βήχουν και να φτερνίζονται
Όταν δεν έχει πάρα πολύ κρύο ή πολλή ζέστη, φαίνεται ότι οι ιοί μπορούν και επιβιώνουν καλύτερα και πολλαπλασιάζονται πιο εύκολα
Επιπλέον, τους χειμερινούς μήνες που αυξάνεται η υγρασία στην ατμόσφαιρα, τα σταγονίδια που βγαίνουν από το στόμα μας, όταν βήχουμε ή φτερνιζόμαστε ενώ έχουμε κάποια ίωση, μένουν για περισσότερη ώρα στον αέρα κι επομένως μπορούν να «κολλήσουν» περισσότερους ανθρώπους γύρω μας. Φανταστείτε τα σα μικρά σφαιρίδια που χρησιμοποιούν οι ιοί ως μεταφορικό μέσο από άνθρωπο σε άνθρωπο
Και το ίδιο μας το σώμα φαίνεται ότι δε λειτουργεί το ίδιο καλά στο κρύο: πρόσφατη μελέτη έδειξε ότι όταν έχουμε χαμηλή θερμοκρασία στη μύτη μας, γινόμαστε πιο επιρρεπείς στην εκδήλωση ιογενών λοιμώξεων. Επιπλέον, η βλέννη που υπερπαράγεται στο κρύο, δυσκολεύει την προσπάθεια απομάκρυνσης των εισβολέων στη μύτη και στο φάρυγγα κι επομένως αρρωσταίνουμε πιο εύκολα. Επίσης, τα κύτταρά μας γίνονται πιο τεμπέλικα στο κρύο και παράγουν λιγότερες ιντερφερόνες, ουσίες που ενημερώνουν τον οργανισμό για τον εισβολέα και τον προετοιμάζουν να αντιμετωπίσει καλύτερα τη λοίμωξη

Μέτρα μείωσης των λοιμώξεων

Αυτά που μπορείτε να κάνετε για να μειώσετε κατά το δυνατόν τις εποχικές λοιμώξεις στο παιδί σας είναι τα εξής:

Εμβόλια: μπορεί τα προαπαιτούμενα εμβόλια να μην προστατεύουν το παιδί σας από τις συνήθεις λοιμώξεις του νηπιαγωγείου, αλλά το αντιγριπικό εμβόλιο προστατεύει από την πιο σοβαρή ίωση του χειμώνα που είναι η γρίπη
Διατροφή: έστω κι αν η βιταμίνη C ή ο ψευδάργυρος (που μέχρι πρότινος ήταν πολύ της μόδας) έχουν πάψει να θεωρούνται πανάκεια έναντι των λοιμώξεων, η ποικιλία και η ποιότητα στη διατροφή του παιδιού σας είναι μεγάλης σημασίας για να αντιμετωπίζει με επιτυχία τις λοιμώξεις της εποχής. Συζητήστε με τον παιδίατρό σας τις λεπτομέρειες
Συμπληρώματα διατροφής: μεγάλο κεφάλαιο χωρίς 100% ξεκάθαρες απαντήσεις. Τελευταία, κάποια προβιοτικά φαίνεται να βοηθούν ενάντια στις λοιμώξεις, τουλάχιστον σε κάποιους ανθρώπους. Συζητήστε το με τον παιδίατρό σας
Ξεκούραση, ύπνος: έστω κι αν υπάρχει μεγάλη ποικιλία στη φυσιολοική διάρκεια ύπνου για κάθε παιδί ανάλογα με την ηλικία και την ιδιοσυγκρασία του, επαρκείς ώρες ξεκούρασης και ύπνου είναι απαραίτητες τόσο για να αποφύγει όσο και για να αντιμετωπίσει επαρκώς τις λοιμώξεις της εποχής
Κανόνες υγιεινής: εκπαιδεύστε το παιδί σας να βήχει και να φτερνίζεται στη μέσα μεριά του αγκώνα του και όχι στην παλάμη. Επίσης, να πλένει συχνά τα χέρια του ή να χρησιμοποιεί αλκοολούχο διάλυμα ή μαντηλάκια, όταν υπάρχει η δυνατότητα. Εκπαιδεύστε το να μην ανταλλάσει με τα άλλα παιδιά της τάξης ποτήρια, κουτάλια, πιρούνια κλπ όσο αυτό είναι εφικτό. Τέλος, να είναι τακτικό κατά τη χρήση τουαλέτας (βασικοί κανόνες υγιεινής, πλύσιμο χεριών μετά την τουαλέτα κλπ) προς αποφυγή λοιμώξεων του γαστρεντερικού
Παθητικό κάπνισμα: έρευνες έχουν δείξει ότι τα παιδιά που ζουν σε σπίτια καπνιστών έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να εκδηλώσουν ωτίτιδα και άλλες λοιμώξεις του αναπνευστικού. Συνεπώς, αποφύγετε το κάπνισμα μέσα στο σπίτι, τόσο εσείς όσο και οι επισκέπτες. Επιπλέον, ανανεώνετε συχνά τον αέρα μέσα στους χώρους του σπιτιού ανοίγοντας παράθυρα και μπαλκονόπορτες
Σωστή κοινωνική συμπεριφορά: προκειμένου να αποφεύγεται η διασπορά των λοιμώξεων, όταν υποπτεύεστε ότι το παιδί σας αρχίζει να εμφανίζει συμπτώματα κάποιας λοίμωξης, μην το στέλνετε στο σχολείο. Ενημερώστε τον εκπαιδευτικό, συμβουλευτείτε τον παιδίατρό σας για το πόσο πρέπει να απέχει και προστατεύστε έτσι τα υπόλοιπα παιδιά της τάξης. Να θυμάστε ότι οι συνήθεις ιώσεις έχουν τη μέγιστη μεταδοτικότητα ένα 24ωρο πριν την εμφάνιση συμπτωμάτων και τα 2-3 πρώτα 24ωρα μετά την εμφάνιση
Αντιβιοτικά: όσο λιγότερα, τόσο καλύτερα! Με πολλαπλούς τρόπους τα αντιβιοτικά μάς κάνουν πιο ευαίσθητους στις λοιμώξεις και πρέπει να χρησιμοποιούνται μόνο επί συγκεκριμένων ενδείξεων. Μη δίνετε αντιβιοτικό στο παιδί σας χωρίς την οδηγία παιδιάτρου, μόνο κακό θα του κάνετε
Ντύσιμο: και ερχόμαστε στο προαιώνιο ερώτημα της Ελληνίδας μάνας, πόσο ζεστά να είναι ντυμένο το παιδί; Θα λέγαμε ότι αυτό που χρειάζεται είναι ένα λογικό ντύσιμο: ούτε να είναι με ένα φανελάκι στο κρύο, ούτε όμως να είναι ντυμένο σαν «κρεμμύδι». Σημαντικός παράγοντας όπως αναφέρθηκε είναι να μην είναι πολύ κρύα η μύτη του, οπότε προσπαθήστε να χρησιμοποιεί κασκόλ όταν έχει κρύο και πρόκειται να έρθει σε επαφή με πολλά άρρωστα παιδιά. Άρα θα λέγαμε ότι η Ελληνίδα μάνα με την προτροπή της «φόρα τη ζακέτα σου για να μην κρυώσεις» έχει εν μέρει δίκιο!

Εφαρμόζοντας τα παραπάνω θα καταφέρετε να προστατεύσετε το παιδί σας από τουλάχιστον κάποιες λοιμώξεις. Επειδή όμως όλα τα παιδιά και οι άνθρωποι γενικότερα δεν έχουν την ίδια ευαισθησία στους ιούς και τα μικρόβια, μην απογοητευτείτε αν το παιδί σας αρρωσταίνει συχνά τα πρώτα χρόνια της ζωής του. Κατά πάσα πιθανότητα, μέχρι τα 3-4 θα το έχει ξεπεράσει. Αν πάλι κάτι σας ανησυχεί έντονα, συζητήστε το με τον παιδίατρό σας.

Αναστάσιος Σέρμπης, MD, PhD

Τελευταία ενημέρωση: Απρίλιος 2019