headerlogo22

Ίκτερος στο νεογνό

Ο ίκτερος είναι η κίτρινη χροιά που εμφανίζεται στο δέρμα πολλών νεογνών τις πρώτες μέρες μετά τη γέννηση. Οφείλεται σε μια χημική ουσία που ονομάζεται χολερυθρίνη κι η οποία παράγεται από την καταστροφή των ερυθρών αιμοσφαιρίων που συμβαίνει φυσιολογικά αυτή την περίοδο της ζωής. Μπορεί να εμφανιστεί φυσιολογικά στα 2/3 περίπου των νεογνών και συνήθως πρόκειται για τον λεγόμενο παροδικό ίκτερο της νεογνικής ηλικίας. 

Σε κάποιες περιπτώσεις ωστόσο, μπορεί να υποδηλώνει ανεπαρκή πρόσληψη θερμίδων από το βρέφος ή ακόμη και κάποιο νόσημα. Για το λόγο αυτό είναι σημαντική η εκτίμησή του από τον έμπειρο παιδίατρο. Επιπλέον, αυτός καθαυτός ο ίκτερος (ανεξάρτητα δηλαδή από την αιτία που τον προκαλεί), όταν ξεπεράσει κάποια όρια μπορεί να προκαλέσει μόνιμες νευρολογικές βλάβες στο αναπτυσσόμενο βρέφος. 

Πώς μπορείτε να καταλάβετε αν το μωρό έχει ίκτερο

Όπως αναφέρθηκε, το χαρακτηριστικό γνώρισμα του μωρού με ίκτερο είναι η κίτρινη απόχρωση του δέρματος και των σκληρών χιτώνων του ματιού (δηλ. το άσπρο γύρω από την ίριδα). Ο ίκτερος φαίνεται καλύτερα σε καλά φωτισμένο από ηλιακό φως δωμάτιο. Εμφανίζεται αρχικά στο πρόσωπο και, καθώς ανεβαίνουν τα επίπεδα χολερυθρίνης, αρχίζει να εμφανίζεται στον θώρακα, στην κοιλιά και τελευταία στα πόδια. Όσο πιο σκουρόχρωμο δέρμα έχει το βρέφος, τόσο πιο δύσκολα μπορεί να γίνει αντιληπτός ο ίκτερος.

Τα επίπεδα της χολερυθρίνης (δηλαδή η σοβαρότητα του ικτέρου) μπορεί να προσδιοριστεί με ακρίβεια είτε με αιμοληψία και εργαστηριακή μέτρηση της, είτε με ειδικό φορητό μηχάνημα που μετράει αναίμακτα και αξιόπιστα τη χολερυθρίνη.  

Ίκτερος και θηλασμός

Ο ίκτερος είναι πιο συχνός σε βρέφη που θηλάζουν σε σχέση με εκείνα που παίρνουν γάλα σκόνη. Ο ίκτερος από το μητρικό θηλασμό εμφανίζεται μέχρι και στο 50% των βρεφών που θηλάζουν και σε μικρό ποσοστό (1-2%) μπορεί να φτάσει σε υψηλά επίπεδα. Συνήθως εμφανίζεται την 3η-5η μέρα ζωής και συνεχίζει να αυξάνεται μέχρι την 14η μέρα. Στη συνέχεια μειώνεται αργά προς τα φυσιολογικά επίπεδα μέχρι την 4η-12η εβδομάδα ζωής. Εάν ο μητρικός θηλασμός διακοπεί, ο ίκτερος μειώνεται απότομα σε 24-48 ώρες.  Δεν είναι ανάγκη βέβαια να διακοπεί ο θηλασμός, αρκεί το βρέφος να παίρνει ικανοποιητικό βάρος, να είναι γενικά σε καλή κατάσταση και ο ίκτερος να παραμένει σταθερός χωρίς ανοδική τάση καθώς περνούν οι εβδομάδες. Αν κάτι σας ανησυχεί σχετικά, μιλήστε με τον παιδίατρό σας.

Είτε το μωρό θηλάζει, είτε πίνει ξένο γάλα ο καθοριστικός παράγοντας για τον ίκτερο είναι οι επαρκείς θερμίδες. Αν θηλάζετε, να ανταποκρίνεστε άμεσα στην ανάγκη του βρέφους για γάλα και να το θηλάζετε τακτικά, τουλάχιστον 8 με 12 φορές την ημέρα στην αρχή. Αν καλύπτετε θερμιδικά το βρέφος, τα επίπεδα χολερυθρίνης στο αίμα του θα παραμείνουν τουλάχιστον σταθερά τις πρώτες εβδομάδες και θα πέσουν στη συνέχεια σταδιακά. Αν έχετε δυσκολία στο θηλασμό, καλό είναι να μιλήσετε με τον παιδιάτρό σας ή κάποιον ειδικό θηλασμού (πχ. μαία). 

Θεραπεία ικτέρου

Τα περισσότερα βρέφη με ίκτερο δε χρειάζονται κάποια θεραπευτική παρέμβαση. Όπως αναφέρθηκε, η επαρκής σίτιση είναι αρκετή και αναγκαία για να πέσουν τα επίπεδα χολερυθρίνης στα επιθυμητά επίπεδα.

Αν όμως η χολερυθρίνη ανεβεί πολύ (>20 mg/dL για τα τελειόμηνα νεογνά χωρίς παράγοντες κινδύνου), αν ανεβαίνει με ταχείς ρυθμούς έστω και σε πιο χαμηλά επίπεδα ή αν ο ίκτερος εμφανιστεί στο πρώτο 24ωρο ζωής του νεογνού πρέπει να παρέμβουμε διαγνωστικά και θεραπευτικά. Η πρώτη κίνηση είναι η τοποθέτηση του βρέφους στις ειδικές μπλε λάμπες του νοσοκομείου. Το ειδικό αυτό υπεριώδες φως βοηθά τον οργανισμό να απομακρύνει τη χολερυθρίνη από την κυκλοφορία. Παράλληλα, διενεργούνται συγκεκριμένες αιματολογικές εξετάσεις για να προσδιοριστεί αν υπάρχει κάποιο αίτιο που προκαλεί τον ίκτερο.

Είναι σημαντική η αντιμετώπιση των υψηλών επιπέδων χολερυθρίνης στο αίμα του βρέφους καθώς, όπως αναφέρθηκε, η ουσία αυτή σε πολύ υψηλά επίπεδα μπορεί να επηρεάσει την εξέλιξη του νευρικού του συστήματος. 

Η συνήθης τακτική να βάζουμε το μωρό στο ηλιακό φως προσφέρει μικρή βοήθεια. Για να πετύχουμε μεγάλη πτώση του ικτέρου, πρέπει να έχουμε το μωρό μας τελείως γυμνό να εκτίθεται στο ηλιακό φως για πολλές ώρες. Αυτό όμως δεν μπορεί να γίνει με ασφάλεια στο σπίτι, καθώς υπάρχει κίνδυνος υποθερμίας ενώ η παρατεταμένη έκθεση στον ήλιο αυξάνει την πιθανότητα ηλιακού εγκαύματος. Άρα, ενώ η έκθεση στο φως δεν αντενδείκνυται, δεν είναι αυτή που θα βοηθήσει καθοριστικά στην αντιμετώπιση της αυξημένης χολερυθρίνης και του ικτέρου. 

Πότε πρέπει να καλέσετε τον παιδίατρο σας;

Πρέπει να τηλεφωνήσετε άμεσα στον παιδίατρο σας αν:

  • Καθώς περνούν οι ώρες και οι μέρες, το κίτρινο χρώμα του δέρματος του μωρού σας γίνεται όλο και πιο έντονο
  • Αν το άσπρο του ματιού του γίνεται όλο και πιο κίτρινο
  • Αν το κίτρινο χρώμα επεκταθεί στην κοιλιά, στα χέρια, στα πόδια και φτάσει μέχρι τις πατούσες του μωρού
  • Αν το μωρό σας έχει ίκτερο και εμφανίζει ληθαργικότητα, δυσκολία στην αφύπνιση, αδιαφορία για τη σίτιση

Ο ίκτερος σε παιδιά που θηλάζουν μπορεί να διαρκέσει πάνω από 2-3 εβδομάδες. Δεν πρέπει να σας ανησυχεί εφόσον έχετε μιλήσει με τον παιδιάτρό σας. Σε βρέφη που πίνουν ξένο γάλα συνήθως ο ίκτερος εξαφανίζεται μέχρι τη δεύτερη εβδομάδα ζωής (μέχρι την τρίτη αν το μωρό είναι πρόωρο). Να θυμάστε ότι, στις περισσότερες περιπτώσεις, η επαρκής σίτιση είναι το μόνο που χρειάζεται το μωρό σας για να πάψει να είναι ικτερικό.

Αναστάσιος Σέρμπης, MD, PhD

Τελευταία ενημέρωση: Ιούλιος 2019