Αλλεργίες της άνοιξης σε παιδιά και εφήβους

Μπορεί η άνοιξη να θεωρείται από πολλούς η πιο όμορφη εποχή του χρόνου, για άτομα όμως με εποχικές αλλεργίες αποτελεί μια από τις πιο δύσκολες περιόδους καθώς τα έντονα συμπτώματα αλλεργίας επηρεάζουν αρνητικά την καθημερινότητά τους και την ποιότητα ζωής τους. 

Δείτε παρακάτω ποιες είναι οι συνήθεις αλλεργίες στα παιδιά αυτήν την εποχή, πώς μπορούν να αντιμετωπιστούν και κυρίως πώς μπορούν να προληφθούν ώστε να τα βοηθήσετε να χαρούν την άνοιξη χωρίς προβλήματα.

Ποια είναι και πώς εμφανίζονται τα συχνότερα αλλεργικά νοσήματα την άνοιξης;

Αυτήν την περίοδο έξαρση παρουσιάζουν η εποχική αλλεργική ρινίτιδα, η αλλεργική επιπεφυκίτιδα και το εποχικό αλλεργικό βρογχικό άσθμα. Η αλλεργική ρινίτιδα χαρακτηρίζεται από έντονα πολλαπλά φτερνίσματα, υδαρή καταρροή, ρινική συμφόρηση (μπούκωμα) και κνησμό της μύτης. Η αλλεργική επιπεφυκίτιδα από ερεθισμό και ερυθρότητα των ματιών και δακρύρροια. Τα συμπτώματα του αλλεργικού βρογχικού άσθματος είναι ο ξηρός βήχας, ο συριγμός (σφύριγμα κατά την εκπνοή), η δύσπνοια (το παιδί νιώθει ότι δεν του φτάνει ο αέρας) και η αίσθηση βάρους στο στήθος.

Τα παραπάνω νοσήματα προκαλούνται καθώς το αλλεργικό παιδί εισπνέει μέσω της μύτης και του στόματος τα λεγόμενα αλλεργιογόνα από τον αέρα, δηλαδή γύρεις διαφόρων φυτών και δέντρων που ανθίζουν αυτήν την εποχή και στις οποίες είναι ευαισθητοποιημένο. 

Όσον αφορά τη σοβαρότητα των εποχικών αλλεργιών, σημαντικό είναι να θυμόμαστε ότι οι αλλεργίες της άνοιξης πολύ σπάνια θα οδηγήσουν σε καταστάσεις απειλητικές για τη ζωή του παιδιού. Μόνο ένα πολύ σοβαρό επεισόδιο άσθματος που δε θα αντιμετωπιστεί έγκαιρα μπορεί να δημιουργήσει κάποιο σοβαρό πρόβλημα.

Ποιοι παράγοντες δρουν επιβαρυντικά στην εμφάνιση των αλλεργιών;

Γενικά, οι αλλεργίες ανήκουν στα αποκαλούμενα πολυπαραγοντικά νοσήματα δηλαδή νοσήματα που επηρεάζονται από πολλούς διαφορετικούς παράγοντες. Αυτό που συνήθως συμβαίνει είναι ένα άτομο με γενετική προδιάθεση να εκτίθεται σε διάφορους επιβαρυντικούς παράγοντες κατά τη διάρκεια της ζωής του με αποτέλεσμα να εκδηλώνει τη νόσο.

Παράγοντες που έχει φάνει να δρουν επιβαρυντικά για την εκδήλωση αλλεργιών είναι οι παρακάτω:

• Παθητικό κάπνισμα (ήδη από την ενδομήτριο ζωή)
• Ατμοσφαιρικοί ρύποι (ιδιαίτερα στις μεγάλες πόλεις και κοντά σε αυτοκινητόδρομους)
• Κακός εξαερισμός χώρων
• Άνοδος του βοιωτικού επιπέδου
• Υπερβολική καθαριότητα και αντισηψία κατά τα πρώτα χρόνια ζωής του παιδιού (Θεωρία της Υγιεινής)
• Διατροφή (τυποποιημένα και έτοιμα παρασκευάσματα)
• Υπερβολική λήψη φαρμάκων

Πώς επιτυγχάνεται η διάγνωση των εποχικών αλλεργιών;

Όπως σε κάθε νόσημα, μεγάλη σημασία έχει η λήψη καλού ιστορικού του ασθενή. Η κλινική εξέταση μπορεί να βοηθήσει εφόσον τα συμπτώματα δε βρίσκονται σε ύφεση. Τα αλλεργικά τεστ (βλ. παρακάτω) βοηθούν σημαντικά στο να εντοπιστούν τα αλλεργιογόνα που είναι υπεύθυνα για τα συμπτώματα του ασθενούς (γύρεις, φυτά, ζιζάνια, ακάρεα σκόνης, μύκητες υγρασίας, μούχλες, κλπ). Σε πιο σοβαρές περιπτώσεις (και για συγκεκριμένες μορφές αλλεργιών) μπορεί να γίνει η λεγόμενη πρόκληση όπου αναπαράγουμε το φαινόμενο σε περιβάλλον ελεγχόμενο προκειμένου να διαπιστώσουμε που ακριβώς οφείλεται η αλλεργική αντίδραση στο συγκεκριμένο άτομο.

Πότε απαιτούνται αλλεργικά τεστ και πώς μπορούν να βοηθήσουν;

Οι εποχικές αλλεργίες της άνοιξης συνήθως προκαλούν ήπια συμπτώματα που δεν επηρεάζουν την καθημερινότητα των αλλεργικών παιδιών ούτε απειλούν τη ζωή τους. Υπάρχουν περιπτώσεις όμως που τα συμπτώματα είναι τόσο έντονα που το παιδί αναγκάζεται να απουσιάζει από το σχολείο, να μη συμμετέχει σε δραστηριότητες στη φύση (πχ. εκδρομές, αθλοπαιδιές) ή ακόμη και να παθαίνει συχνά τόσο σοβαρές κρίσεις άσθματος που εκτός από το ότι το φοβίζουν, είναι δυνητικά απειλητικές για την ίδια του τη ζωή.

Σε τέτοιες περιπτώσεις, ο εντοπισμός των πιθανών αλλεργιογόνων για το εκάστοτε αλλεργικό παιδί είναι ουσιαστικής σημασίας τόσο για την πρόληψη όσο και για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των συγκεκριμένων νοσημάτων. Η διαδικασία αυτή γίνεται από τον ειδικό αλλεργιολόγο με τη διενέργεια των κατάλληλων αλλεργικών τεστ.

Με αυτά ο αλλεργιολόγος θα διευκρινίσει εάν τα συμπτώματα του παιδιού είναι αλλεργικής αιτιολογίας και να εντοπίσει τον «ένοχο» παράγοντα ώστε να προτείνει ειδική θεραπεία (αποφυγή αλλεργιογόνου, συμπτωματική θεραπεία ή απευαισθητοποίηση). Προσοχή όμως, διότι αν τα αλλεργικά τεστ γίνουν σε λάθος άτομα, μπορεί να προκαλέσουν σύγχυση και να οδηγήσουν σε λάθος χειρισμούς. Για παράδειγμα, υπάρχει η περίπτωση τα τεστ να βγουν αρνητικά αλλά το άτομο να πάσχει από κάποια αλλεργία, όπως και το αντίστροφο δηλαδή να βγουν θετικά για ουσίες στις οποίες το άτομο δεν εμφανίζει κλινικά συμπτώματα αλλεργίας. 

Ποιοι τύποι αλλεργικών τεστ υπάρχουν;

Διακρίνονται σε εξετάσεις που γίνονται με μία απλή αιμοληψία από τον ασθενή και σε αυτές που γίνονται «ζωντανά» επάνω στο δέρμα του ασθενούς. Όσον αφορά τις πρώτες, υπάρχουν αιματολογικές εξετάσεις για τον εντοπισμό ειδικών αντισωμάτων έναντι αλλεργιογόνων (Rast tests) και ειδικές αιματολογικές εξετάσεις για τη διερεύνηση συγκεκριμένων καταστάσεων.

Στη δεύτερη κατηγορία ανήκουν οι δερματικές δοκιμασίες δια νυγμού (skin prick tests), οι ενδοδερμικές δοκιμασίες (κυρίως για τη διερεύνηση φαρμακευτικής αλλεργίας και αλλεργίας στο νυγμό υμενοπτέρων) και οι επιδερμικές δοκιμασίες (patch tests) για τη διάγνωση των αποκαλούμενων αλλεργιών επιβραδυνόμενου τύπου όπως πχ. η αλλεργική δερματίτιδα εξ επαφής.

Ανάλογα με το ιστορικό, τα εποχικά συμπτώματα, την ηλικία του παιδιού και τα πιθανά αλλεργιογόνα ο γιατρός σας θα προβεί στην επιλογή των κατάλληλων αλλεργικών τεστ. Και πάλι πρέπει να τονιστεί ότι επειδή συχνά ονομάζουμε αλλεργικά συμπτώματα που παρουσιάζουμε χωρίς πραγματικά να είναι, η σύσταση για αλλεργικά τεστ πρέπει να γίνεται μόνο από τον γιατρό.

Πώς αντιμετωπίζονται οι αλλεργίες;

Η αλλεργία είναι γενικευμένη νόσος που σημαίνει ότι στο ίδιο άτομο μπορεί να εμφανιστεί με διάφορες μορφές, σε διάφορες φάσεις της ζωής του είτε συγχρόνως. Σε ένα ποσοστό μάλιστα μπορεί να παρουσιάσει ύφεση  στην εφηβεία όπως επίσης και έξαρση.

Οι εποχικές αλλεργίες συνήθως αντιμετωπίζονται με ρινικά σπρέι που βοηθούν στη μείωση των σχετικών συμπτωμάτων, με κολλύρια για την αλλεργική επιπεφυκίτιδα ή με εισπνεόμενα φάρμακα όταν υπάρχουν εκδηλώσεις από το κατώτερο αναπνευστικό. Σε περίπτωση που το παιδί σας είναι αλλεργικό, ο παιδίατρός σας θα σας ενημερώσει να ξεκινήσετε μια προληπτική θεραπεία κατά την περίοδο με τη μεγαλύτερη έξαρση της νόσου για την αποφυγή των έντονων συμπτωμάτων.

Προληπτικά μέτρα που μπορούν να βοηθήσουν τα άτομα με γνωστές αλλεργίες είναι η αποφυγή της επαφής με τα συγκεκριμένα αλλεργιογόνα (πχ. λουλούδια, δέντρα κλπ) μέσω συχνού πλυσίματος των ρούχων, περιορισμένης δραστηριότητας σε χώρους που προκαλούν συμπτώματα κλπ.

Σε πιο σοβαρές περιπτώσεις μπορεί ο ειδικός αλλεργιολόγος να συστήσει την ειδική θεραπεία «απευαισθητοποίησης». Πρόκειται για μια ειδική θεραπεία με εμβόλια κατά των «ένοχων γύρεων» που διενεργείται μέσω ανοσολογικών μηχανισμών και έχει ως τελικό αποτέλεσμα να μπλοκάρει την ευαισθησία του ασθενούς σε αυτές.

Ποια μέτρα πρόληψης οφείλουν να λαμβάνουν οι γονείς;

Εάν οι γονείς είναι οι ίδιοι αλλεργικοί ή έχουν ήδη ένα παιδί αλλεργικό πρέπει για το επόμενο να αναζητήσουν πληροφορία από τον παιδίατρο ή ειδικό ιατρό σχετικά με το χειρισμό του. Να μην καπνίζουν μέσα στο σπίτι, να το αερίζουν συχνά και να το διατηρούν ελεύθερο από ερεθιστικές ουσίες και οσμές ιδιαίτερα αν έχουν παιδί με αναπνευστική αλλεργία (άσθμα, ρινίτιδα).

Να επιδιώκουν την υπεύθυνη ενημέρωση σχετικά με τις αλλεργικές παθήσεις και να τηρούν αυστηρά τις οδηγίες του παιδιάτρου και του ειδικού ιατρού, δεδομένου ότι οι αλλεργίες είναι χρόνιες και μπορεί να έχουν επιπτώσεις στη μετέπειτα ζωή του παιδιού τους. 

Αναστάσιος Σέρμπης, MD, PhD

Τελευταία ενημέρωση: Απρίλιος 2019