Πώς να θηλάσω σωστά το μωρό μου;

Είναι αδιαμφισβήτητο ότι το μητρικό γάλα είναι η πιο ιδανική τροφή για το βρέφος κατά τους πρώτους 5-6 μήνες ζωής χωρίς να πίνει οποιοδήποτε άλλο υγρό (πχ. νερό ή χαμομήλι όπως συνηθιζόταν παλιότερα). Μετά τους πρώτους 5-6 μήνες, μπορεί να αρχίσει η μητέρα σταδιακά να εισάγει στερεές τροφές συνεχίζοντας παράλληλα το θηλασμό για όσο περισσότερο βολεύει την ίδια και το βρέφος. 

Ο θηλασμός είναι μια απολύτως φυσική διαδικασία με την οποία η φύση έχει προικίσει τα θηλαστικά και φαίνεται να υπάρχει εδώ και εκατομμύρια χρόνια. Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, οι μαστοί της γυναίκας προετοιμάζονται για το θηλασμό: από το δεύτερο μήνα αυξάνονται σε μέγεθος ενώ κι οι θηλές σταδιακά μεγεθύνονται. Προς το τέλος της εγκυμοσύνης, με την πίεση των θηλών βγαίνει ένα υγρό υποκίτρινο, το πύαρ ή πρωτόγαλα. Τις πρώτες μέρες μετά τον τοκετό, το πύαρ μετατρέπεται σταδιακά σε ώριμο γάλα, δηλαδή η υφή και η σύνθεσή του αλλάζουν ώστε να ανταποκρίνονται στις ανάγκες του νεογνού. 

Όσο όμως κι αν ο θηλασμός είναι μια φυσιολογική διαδικασία, δεν είναι κάτι που έρχεται αυτόματα και ανώδυνα σε όλες τις νέες μητέρες. Απαιτείται κατάλληλη εκπαίδευση, σωστές οδηγίες και υποστήριξη τόσο από το οικογενειακό περιβάλλον όσο και από τον παιδίατρο, τη μαία και τους λοιπούς επαγγελματίες υγείας. Παρακάτω μπορείτε να βρείτε οδηγίες που θα σας κατευθύνουν σωστά ώστε να μεγιστοποιήσετε τις πιθανότητες επιτυχούς θηλασμού. Οποιαδήποτε απορία ή δυσκολία έχετε, μη διστάσετε να τη συζητήσετε με τον παιδίατρό σας. 

Σωστές τεχνικές θηλασμού

Υπάρχουν αρκετές διαφορετικές θέσεις που μπορείτε να βάλετε το μωρό σας ώστε να το θηλάσετε πχ. κλασική (θέση λίκνου), θέση αντίστροφης αγκαλιάς, θέση rugby, ξαπλωτή θέση. Προκειμένου να βρείτε αυτή που σας ταιριάζει καλύτερα, μπορείτε να πειραματιστείτε στα αρχικά στάδια με το μωρό σας.

Βρείτε μια αναπαυτική θέση όπου μπορείτε να στηρίξετε το κεφαλάκι του μωρού με το ένα χέρι, ενώ το άλλο (το αντίθετο από τον μαστό, πχ. το δεξί χέρι για τον αριστερό μαστό) θα είναι ελεύθερο να κρατήσει τον μαστό σας. Εναλλακτικά, το χέρι αυτό μπορείτε να το χρησιμοποιήσετε για να στηρίξετε το υπόλοιπο σώμα του μωρού σας. Το σώμα του μωρού πρέπει να είναι ολόκληρο στραμμένο προς το σώμα σας (αυτός που σας κοιτάζει θα πρέπει να βλέπει την πλάτη του μωρού σας) και η κοιλιά του μωρού θα πρέπει να ακουμπά στο στομάχι σας.

Πλησιάστε το μωρό στο στήθος σας και όχι το στήθος στο μωρό. Σιγουρευτείτε ότι δεν αποφράσσετε τη μύτη του. Το μωρό σας θα μυρίσει το γάλα στο στήθος σας και θα γυρίσει προς τη σωστή κατεύθυνση. Επίσης, αν το μάγουλό του ακουμπήσει στο μαστό σας, θα γυρίσει το πρόσωπό του και θα ανοίξει το στόμα του (αντανακλαστικό αναζήτησης τροφής). Βοηθήστε το μωρό να ανοίξει καλά το στόμα του «χαϊδεύοντας» με τη θηλή τη μύτη του ή το πάνω χείλος του. 

Στο στόμα του βρέφους θα πρέπει να είναι η θηλή του μαστού η οποία θα φτάνει μέχρι τον ουρανίσκο του ενώ τα χείλη του θα πιέζουν τη θηλαία άλω (το σκουρόχρωμο τμήμα γύρω από τη θηλή). Με το αντανακλαστικό του θηλασμού, το μωρό σας θα αρχίσει να θηλάζει και με το αντανακλαστικό της κατάποσης, θα αρχίσει να καταπίνει το γάλα.

Η διέγερση του ενός μαστού οδηγεί στην παραγωγή γάλακτος και από τους δύο. Δεν υπάρχει απόλυτος κανόνας για το αν πρέπει σε κάθε θηλασμό να χρησιμοποιείτε και τους δύο μαστούς ή μόνο τον έναν και να ξεκινάτε τον επόμενο θηλασμό από τον άλλον. Πολλοί παράγοντες θα επηρεάσουν την απόφασή σας, όπως για παράδειγμα πόσο πεινασμένο είναι το μωρό σας και πόσο γεμάτους αισθάνεστε τους μαστούς. Μπορείτε για αρχή να χρησιμοποιείτε τον έναν μαστό σε κάθε γεύμα ώστε να αδειάζει επαρκώς και να υπάρχει το ερέθισμα να ξαναγεμίσει. Επίσης, μ' αυτόν τον τρόπο το μωρό σας λαμβάνει τα λιπαρά και τις θερμίδες που υπάρχουν στο τέλος του θηλασμού. Αν στη συνέχεια έχετε και στους δύο μαστούς μεγάλη ποσότητα γάλακτος που θα πρέπει να αδειάσει, ή το μωρό σας είναι τόσο λαίμαργο που δεν του φτάνει ο ένας μαστός, μπορείτε να χρησιμοποιείτε και τους δύο μαστούς σε κάθε θηλασμό. 

Δεν υπάρχει σωστή ή λάθος διάρκεια για έναν σωστό θηλασμό. Τα περισσότερα βρέφη παίρνουν το 90% του γάλακτος που χρειάζονται τα πρώτα 5 λεπτά. Ο θηλασμός συνήθως διαρκεί 10 με 20 λεπτά σε κάθε μαστό. Αν το μωρό συνεχίζει να πιπιλίζει το στήθος για πολύ περισσότερο (πχ. πάνω από μισή ώρα) και νιώθετε ότι έχει χορτάσει και απλά πιπιλίζει, μπορείτε να βάλετε το μικρό σας δάκτυλο βαθιά στο στόμα του μωρού σας από τη γωνία του στόματός και να το απομακρύνετε από το στήθος. Μην τραβάτε το μωρό από το στήθος απότομα ενώ θηλάζει γιατί θα πληγωθεί η θηλή του μαστού.

Προσπαθήστε να διατηρείτε μια αναπαυτική θέση για εσάς κατά τη διάρκεια του θηλασμού. Τοποθετήστε σκληρά μαξιλάρια κάτω από τα χέρια σας, στον αυχένα κι επάνω στα πόδια σας, ώστε να κρατάτε στη σωστή θέση το μωρό σας χωρίς όμως να σηκώνετε το βάρος του. Τις πρώτες μέρες μπορεί αυτό να μη σας φαίνεται σημαντικό, σταδιακά όμως θα καταλάβετε πόσο επίπονη είναι μια λάθος θέση θηλασμού για το μυοσκελετικό σας σύστημα. 

Τόσο κατά τη διάρκεια κάθε γεύματος όσο και μετά το τέλος του (για 15-30 λεπτά, ειδικά στα λαίμαργα μωρά), πρέπει να βοηθήσετε το μωρό να "ρευτεί", δηλαδή να βγάλει από το στομάχι του τον αέρα που καταπίνει κατά τη διάρκεια της σίτισης. 

Γενικά, πρέπει να αποφεύγετε τη χορήγηση ξένου γάλακτος και τη χρήση πιπίλας μέχρι να εδραιωθεί ο θηλασμός. Ειδικά για την πιπίλα, έχει φανεί ότι η χρήση της κατά τον πρώτο μήνα αυξάνει τις πιθανότητες (σύγχυση θηλής και άλλοι μηχανισμοί) της αποτυχίας θηλασμού.

Πόσο συχνά και σε τι ποσότητα;

Βασικός κανόνας για τον θηλασμό είναι: όποτε και όσο θέλει το μωρό. Κάθε νεογνό έχει τις δικές του ανάγκες και ιδιαιτερότητες και αν επιχειρήσουμε να επιβάλουμε ωράριο ταΐσματος, θα αποτύχουμε. Πρέπει να παρακολουθούμε για τα λεγόμενα «σημάδια πείνας». Αυτά είναι το να ανοίγει το μωρό το στόμα του, να ψάχνει, να θηλάζει τα χέρια του και να κουνά χέρια και πόδια. Το κλάμα, κάλεσμα απελπισίας, είναι το τελευταίο σημάδι. Από την άλλη, αν το μωρό γυρίζει αλλού, κλείνει το στόμα και δε θηλάζει, όταν του προσφέρουμε το στήθος, σημαίνει ότι έχει χορτάσει.

Η μητέρα πρέπει να προσπαθήσει να ακολουθήσει τους ρυθμούς του μωρού και να ξεκουράζεται όταν αυτό κοιμάται. Αυτό ισχύει για τις λίγες πρώτες εβδομάδες αφού στη συνέχεια το μωρό αποκτά συγκεκριμένο πρόγραμμα σίτισης, προσαρμόζεται σε λιγότερες νυχτερινές αφυπνίσεις και βρίσκει τον ρυθμό του. 

Οι περισσότερες μητέρες παράγουν αρκετό γάλα ώστε να καλύψουν τις θερμιδικές ανάγκες του μωρού. Αν το βρέφος δεν παίρνει όσο γάλα χρειάζεται, αυτό συνήθως οφείλεται σε λανθασμένη τεχνική θηλασμού.

Πολύ σημαντικό είναι ο θηλασμός να ξεκινήσει μέσα στην πρώτη μισή με μία ώρα από τη γέννηση. Τις πρώτες λίγες μέρες (και ειδικά στα πρόωρα νεογνά) είναι φυσιολογικό να παρατηρείται μειωμένο ενδιαφέρον για θηλασμό και το νεογνό να είναι μονίμως νυσταγμένο και να χρειάζεται κάποια παρακίνηση. Σύντομα όμως αυτά τα χαρακτηριστικά υποχωρούν. Τα περισσότερα νεογνά ζητούν να φάνε κάθε 2-4 ώρες (αυτά που θηλάζουν πιθανά λίγο πιο συχνά από εκείνα που πίνουν ξένο γάλα). 

Έστω κι αν δε συμφωνούν όλοι οι ειδικοί με το παρακάτω, για να είμαστε πιο ασφαλείς καλό είναι να ξυπνάμε ένα μωρό για να το ταΐσουμε το πολύ μετά από 4 ώρες ύπνου, τουλάχιστον κατά τη διάρκεια των πρώτων εβδομάδων ζωής. Έτσι θα αποφύγουμε τον κίνδυνο υπογλυκαιμίας. Το χρονικό αυτό όριο είναι πιο μικρό αν το μωρό είναι πρόωρο.

Πώς μπορώ να καταλάβω αν πίνει ικανοποιητικές ποσότητες;

Είναι λογικό η μητέρα που θηλάζει να μην είναι σίγουρη στην αρχή για το κατά πόσο χορταίνει το μωρό της. Υπάρχουν κάποιοι έμμεσοι δείκτες που μπορείτε να χρησιμοποιήσετε για να εκτιμήσετε (και με τη βοήθεια του παιδιάτρου σας) κατά πόσο το μωρό σας πίνει ικανοποιητικές ποσότητες γάλακτος. Όταν λοιπόν ακούτε το μωρό σας να καταπίνει συνεχόμενα γάλα κατά τη διάρκεια του θηλασμού, δεν ξυπνάει πεινασμένο σε λιγότερο από 1-2 ώρες, λερώνει τις πάνες του συχνά (>4 κενώσεις και 4-6 ουρήσεις το 24ωρο, μετά την 4η-5η μέρα ζωής), παίρνει βάρος ικανοποιητικά και εμφανίζει σταδιακή μείωση του ίκτερου που πιθανά έχει, είναι σχεδόν σίγουρο ότι τρώει ικανοποιητικά από το στήθος σας. 

Οδηγίες για τη μητέρα που θηλάζει

Περιποιηθείτε τις θηλές σας όπως ακριβώς και το υπόλοιπο σώμα σας (ζεστό νερό και, αν χρειάζεται, ένα ουδέτερο ήπιο σαπούνι). Διατηρήστε την περιοχή όσο το δυνατόν πιο στεγνή και καθαρή. Χρησιμοποιήστε σουτιέν κατάλληλου μεγέθους από κατάλληλο υλικό που να απορροφά την επιπλέον ποσότητα γάλακτος που πιθανά ρέει από τη θηλή σας.

Πλένετε τα χέρια σας κάθε φορά πριν βγείτε από την τουαλέτα, ώστε να μπορείτε να πάρετε το μωρό στην αγκαλιά σας, όταν θελήσει να θηλάσει. Επίσης τηρήστε όσο γίνεται πιο σχολαστικά τους γενικούς κανόνες υγιεινής.

Ο θηλασμός δεν πρέπει να σας πονάει έντονα. Οτιδήποτε περισσότερο από μια ήπια ευαισθησία (όταν μάλιστα επιμένει για περισσότερο από 2-3 μέρες) πρέπει να εκτιμάται και να αντιμετωπίζεται κατάλληλα.

Είναι σημαντικό να αδειάζει το στήθος από το γάλα ώστε να υπάρχει το ερέθισμα για περαιτέρω παραγωγή γάλακτος. Ένα ζωηρό μωρό συνήθως το αδειάζει. Αν το νιώθετε ακόμη γεμάτο, καλό είναι να προσπαθήσετε να το αδειάσετε μόνη σας ή με ένα θήλαστρο από αυτά που κυκλοφορούν στο εμπόριο.

Πρέπει να πίνετε μεγάλες ποσότητες υγρών (περισσότερα από 2-3 λίτρα νερό το 24ωρο) για να καλύπτετε τις ανάγκες σας και να τρώτε μια ισορροπημένη διατροφή με μεγάλη ποικιλία από τροφές και σε ικανοποιητικές ποσότητες ώστε να μη μένετε πεινασμένη. Δεν πρέπει βέβαια να τρώτε διπλάσιες ποσότητες από το σύνηθες.

Αποφύγετε τη δίαιτα απώλειας βάρους την περίοδο του θηλασμού. Έτσι κι αλλιώς, οι αυξημένες ενεργειακές ανάγκες του σώματός σας συνήθως βοηθούν στη σταδιακή επάνοδο του βάρους σας σε φυσιολογικά επίπεδα

Για όσον καιρό θηλάζετε, δεν πρέπει να καπνίζετε, να πίνετε οινοπνευματώδη και αεριούχα ποτά ή να καταναλώνετε μεγάλη ποσότητα καφέ. Αν χρειαστεί να πάρετε κάποιο φάρμακο, συμβουλευτείτε προηγουμένως τον παιδίατρό σας.

Δεν υπάρχει αποδεδειγμένη συσχέτιση μεταξύ των τροφών που καταναλώνει η μητέρα και την εμφάνιση κολικών ή αυξημένης ανησυχίας στο θηλάζον βρέφος. Ορισμένες μητέρες διαπιστώνουν ότι κάποιες τροφές που καταναλώνουν οι ίδιες αυξάνουν την ανησυχία στο βρέφος τους. Ωστόσο, αυτό πρέπει να εξατομικεύεται και η κάθε μητέρα πρέπει να παρακολουθεί για τυχόν τέτοια συσχέτιση, ώστε να περιορίσει ή να διακόψει την κατανάλωση αυτών των τροφών. Είναι λάθος ο υπερβολικός περιορισμός του διαιτολογίου της μητέρας χωρίς λόγο.

Οι τροφές που έχουν περισσότερο συσχετιστεί με αυξημένη ανησυχία του βρέφους ή με ιδιαίτερη οσμή και γεύση του μητρικού γάλακτος είναι το σκόρδο, το κρεμμύδι, το κουνουπίδι, η κόκκινη πιπεριά και τα μπαχαρικά. Κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, μεγάλη κατανάλωση πεπονιού, ροδάκινου και άλλων φρέσκων φρούτων, μπορεί να προκαλέσει κολικούς και διάρροια. Η σοκολάτα, αν και αναφέρεται συχνά, σπάνια αποτελεί πραγματική αιτία προβλημάτων, όταν καταναλώνεται με μέτρο.

Πώς μπορώ να μάθω περισσότερα για τον μητρικό θηλασμό;

Για όσες απορίες έχετε σχετικά με το θηλασμό μπορείτε να τηλεφωνείτε στο 10525 που είναι δημόσια Γραμμή Υποστήριξης Μητρικού Θηλασμού.

Αναστάσιος Σέρμπης, MD, PhD

Τελευταία ενημέρωση: Οκτώβριος 2019