Αγαπήστε τα παιδιά σας άνευ όρων!
Δεν είναι δυνατόν ένα παιδί να κακομάθει από την πολλή αγάπη των γονιών του! Πολλά παιδιά υποφέρουν καθώς οι γονείς τους είναι πολυάσχολοι ή πολύ απασχολημένοι να καλύψουν τις δικές τους ανάγκες. Ελάχιστα παιδιά πήραν το στραβό το δρόμο γιατί οι γονείς τους τα αγάπησαν βαθειά και πραγματικά. Ένα παιδί μπορεί να κακομάθει από τα υποκατάστατα της γονικής αγάπης, όσα δηλαδή δίνουν οι γονείς στο παιδί αντί για αληθινή αγάπη. Τέτοια μπορεί να είναι η πολύ μεγάλη ανεκτικότητα και η έλλειψη ορίων, οι χαμηλές προσδοκίες και στόχοι για το παιδί προκειμένου να είναι οι γονείς αρεστοί ή, πολύ συχνά, υλικά αγαθά για να καλύπτουν οι γονείς την απουσία τους.
Το παιδί σας δε θα πάθει κανένα κακό αν του λέτε κάθε μέρα πόσο πολύ το αγαπάτε, αν συνεχώς του υπενθυμίζετε ότι είναι πηγή απέραντης ευτυχίας για εσάς, αν είστε εκδηλωτικοί απέναντί του, αν το προσέχετε, αν το προστατεύετε και αν το επαινείτε όταν πετυχαίνει κάτι που αξίζει τον έπαινό σας. Μην συγκρατείστε σ' αυτά σας τα συναισθήματα απλά και μόνο επειδή φοβάστε ότι θα κακομάθει.
Κάποιοι πιστεύουν ότι τα παιδιά που δέχονται μεγάλη αγάπη και φροντίδα από τους γονείς τους θα γίνουν πολύ μαλθακά και αδύναμα. Για παράδειγμα κάποιοι πατεράδες φοβούνται ότι η πολλή αγάπη μπορεί να επηρεάσει την αρρενωπότητα του γιου τους. Άλλοι πάλι θεωρούν ότι η προσοχή και η αγάπη τους θα δημιουργήσει στο παιδί αυξημένες ανάγκες για συνεχή προσοχή και περιποίηση.
Στην πραγματικότητα αυτό που συμβαίνει είναι ακριβώς το αντίθετο: όταν τα παιδιά αισθάνονται γνήσια αγάπη, αναπτύσσουν μια ισχυρή αίσθηση ασφάλειας και επομένως έχουν λιγότερες ανάγκες να καλύψουν. Σαν αποτέλεσμα οι ενήλικες που έχουν μεγαλύτερες συναισθηματικές ανάγκες είναι αυτοί που δεν έλαβαν επαρκή αγάπη και φροντίδα από τους γονείς τους. Το ίδιο ισχύει ήδη από τη βρεφική ηλικία. Έχει φανεί ότι τα βρέφη τα οποία κλαίνε περισσότερο (πέρα βέβαια από την ιδιοσυγκρασία κάθε βρέφους) είναι αυτά των οποίων οι συναισθηματικές ανάγκες δεν καλύπτονται.
Να θυμάστε επίσης ότι τα παιδιά έχουν εξαιρετικά υψηλή ευφυΐα και αντίληψη ώστε να καταλαβαίνουν πότε οι κινήσεις σας και οι ενέργειές σας είναι αποτέλεσμα ειλικρινούς και γνήσιας αγάπης προς αυτά.
Αγκαλιάστε τα παιδιά σας
Τα παιδιά χρειάζονται και σωματική έκφραση αγάπης όχι μόνο όταν είναι βρέφη αλλά και κατά τη διάρκεια της παιδικής και της εφηβικής ηλικίας. Οι άνθρωποι είναι όντα με έντονη την αίσθηση της αφής και έχουν έντονη την ανάγκη για σωματική επαφή (πχ. κοινωνικό φιλί, αγκαλιά, χάδι). Να θυμάστε ότι όλα αυτά τα παιχνίδια τα οποία είναι εκπαιδευτικά και υπόσχονται να αναπτύξουν τις ικανότητες και τις δεξιότητες του παιδιού σας δεν μπορούν να συγκριθούν με τη δική σας σωματική επαφή με το παιδί. Το προνήπιο για παράδειγμα θα βοηθηθεί πολύ περισσότερο αν κυληθείτε μαζί του στο πάτωμα, αν το πάρετε με προσοχή στους ώμους σας ή αν παίξετε μαζί του με τα αυτοκινητάκια στη μοκέτα παρά από κάποιο εντυπωσιακό παιχνίδι με πλήκτρα, μουσικές και πολλά χρώματα.
Η σωματική επαφή διεγείρει την ανάπτυξη, μειώνει το στρες και βοηθάει το ανοσοποιητικό σύστημα του παιδιού να λειτουργεί καλύτερα. Έχει φανεί ακόμη ότι η φυσική επαφή μεταξύ των γονιών και των παιδιών τους βοηθάει στην καλύτερη ανάπτυξη του εγκεφάλου του βρέφους και του προνήπιου. Και για εσάς βέβαια είναι ευεργετική η σωματική επαφή καθώς φαίνεται ότι βοηθάει στην καλύτερη λειτουργία του ανοσοποιητικού και στη μείωση του στρες.
Σαφώς καθώς μεγαλώνει το παιδί, στα σχολικά χρόνια, θα πρέπει να γίνεται πιο ενσυνείδητα η προσπάθεια για σωματική επαφή και για φυσική εκδήλωση αγάπης. Τα παιδιά σε αυτή την ηλικία και ακόμη περισσότερο στην εφηβεία, δε θέλουν να έχουν σωματική επαφή με τους γονείς τους ιδιαίτερα μπροστά σε άλλους ανθρώπους, στους συμμαθητές τους και στον κοινωνικό τους περίγυρο. Μπορείτε όμως με ένα πεταχτό φιλί πριν φύγει ο μαθητής σας για το σχολείο, με ένα χάιδεμα στην πλάτη όταν διαβάζει τα απογευματινά του μαθήματα ή με ένα απαλό μασάζ στον αυχένα όταν μπορείτε, να δείξετε την αγάπη και το ενδιαφέρον για το παιδί σας. Προσπαθήστε λοιπόν να σέβεστε τις προτιμήσεις του αλλά ταυτόχρονα να του δείχνετε την αγάπη και το ενδιαφέρον σας με φυσική επαφή. Να θυμάστε βέβαια ότι σε οποιαδήποτε ηλικία, τα παιδιά δε θα πρέπει να τα φιλάμε στο στόμα αλλά μόνο στο μάγουλο γιατί δημιουργούνται λάθος εντυπώσεις και προσδοκίες.
Επαινέστε το παιδί σας για τις επιτυχίες του
Όταν το παιδί σας έχει καταφέρει κάτι δύσκολο, δείξτε του με τον τρόπο σας ότι το θαυμάζετε γι' αυτό. Το επίτευγμα μπορεί να είναι απλό όσο το να σηκωθεί από την καθιστή στην όρθια θέση στην κούνια του ή αρκετά πολύπλοκο όπως για παράδειγμα το να παίξει ένα δύσκολο μουσικό κομμάτι στο πιάνο. Αυτό θα δείξει στο παιδί πόσο πολύ το αγαπάτε και χαίρεστε με τα επιτεύγματά του.
Κάποιοι γονείς ανησυχούν μήπως ο συχνός έπαινος στο παιδί το κάνει να αισθάνεται ότι η αγάπη των γονιών του είναι υπό όρους. Ότι η αξία του δηλαδή είναι σχετιζόμενη μόνο με αυτό που πέτυχε κι όχι με αυτό που είναι. Αυτό βέβαια θα μπορούσε να ισχύει εφόσον το παιδί βλέπει τη χαρά σας και τον έπαινό σας μόνο σε περίπτωση που πετυχαίνει κάτι. Εσείς θα πρέπει να εκφράζετε την αγάπη και την καλή σας διάθεση σε πολλές διαφορετικές και καθημερινές δραστηριότητες και εκδηλώσεις και όχι μόνο όταν το παιδί πετυχαίνει κάτι.
Προσπαθήστε να εκφράζετε τον έπαινο περισσότερο σε σχέση με την σκληρή δουλειά που έκανε το παιδί για να πετύχει αυτό που έκανε και όχι σε σχέση με κάποιο ιδιαίτερο προσόν ή ταλέντο. Με αυτόν τον τρόπο μαθαίνει ότι η επιτυχία στη ζωή έρχεται μέσα από τη σκληρή δουλειά. Επίσης προσπαθήστε να μη συσχετίζετε τον έπαινό σας με τη συνολική αξία του παιδιού. Για παράδειγμα πείτε «πολύ καλή η δουλειά σου στην άσκηση που σας έβαλε η δασκάλα» και μην πείτε «πολύ σε αγαπώ γιατί πέτυχες σε αυτό που σας έβαλε η δασκάλα». Η αγάπη σας για το παιδί σας δεν έχει σχέση και δεν επηρεάζεται από την επιτυχία ή την αποτυχία του στο σχολείο.
Επιπλέον, μη συσχετίζετε το θαυμασμό και τον έπαινό σας με το βαθμό που πήρε το παιδί αλλά με αυτό που πέτυχε. Για παράδειγμα το «είμαι πολύ περήφανος που πήρες 20 στο τεστ μαθηματικών» είναι λιγότερο σωστό από το «είμαι περήφανος από την επίδοσή σου στο τεστ των μαθηματικών». Τέλος, αν θέλετε να συσχετίσετε την επιτυχία του παιδιού σας με κάτι, μην τη συσχετίζετε με τα αδέρφια του ή με άλλα παιδιά αλλά με προηγούμενες επιδόσεις του ίδιου του παιδιού: «Αυτήν τη φορά πραγματικά έβαλες φοβερά καλάθια» αντί να του πείτε «Τα καλάθια που έβαλες ήταν καλύτερα από οποιοδήποτε άλλο παιδί της ομάδας». Με όλους τους παραπάνω τρόπους θα δείξετε στο παιδί σας ότι είστε περήφανοι γι' αυτό χωρίς να συσχετίζεται αυτήν η περηφάνια με χαρακτηριστικά που μπορεί να του δημιουργήσουν λάθος συνειρμούς.
Τέλος, προσπαθήστε να αντιμετωπίσετε και την αποτυχία με την ίδια ήρεμη και καλοπροαίρετη διάθεση. Μην επαινείτε το παιδί για κάτι που πήγε στραβά, θα το καταλάβει και ο έπαινος θα χάσει την αξία του. Επιπλέον, μην το επιπλήξετε εφόσον έκανε ικανοποιητική προσπάθεια γιατί θα του δημιουργήσετε περισσότερο άγχος και τύψεις. Προσπαθήστε από κοινού να βελτιώσετε την επίδοσή του ώστε την επόμενη φορά να τα πάει καλύτερα.
Δημιουργήστε ένα ασφαλές καταφύγιο για το παιδί σας
Πολλοί από εμάς θα σκεφτούμε περισσότερο πώς θα επιπλώσουμε το δωμάτιο του παιδιού, τι χρώμα κουρτίνες θα αγοράσουμε, τι ηλεκτρικά θα έχει το σπίτι μας. Πολύ πιο σημαντικό ωστόσο είναι να γεμίσουμε το σπίτι με αγάπη, ευγένεια, σεβασμό και άλλα ζεστά συναισθήματα. Πρέπει να δημιουργήσετε στο σπίτι σας την ατμόσφαιρα που θα επιτρέπει στο παιδί να χαλαρώνει και να ξεφεύγει από τα προβλήματα της καθημερινότητας. Το παιδί σας πρέπει να αισθάνεται ότι όσο άσχημα κι αν πάνε τα πράγματα, πάντα έχει ένα ασφαλές και γνώριμο καταφύγιο για να επιστρέψει. Αν για παράδειγμα έχει μια δύσκολη μέρα στο σχολείο, μια άσχημη εμπειρία στον παιδικό σταθμό, μια απόρριψη από τους φίλους του ή έναν άσχημο τσακωμό, ένα καταφύγιο στο σπίτι μπορεί να του προσφέρει ηρεμία, αγάπη κι άλλα θετικά συναισθήματα.
Για να το πετύχετε αυτό, απαραίτητο είναι να προσπαθείτε να διατηρείτε καλές σχέσεις τόσο με το παιδιά σας όσο και με τη/το σύζυγό σας. Πολλές φορές οι γονείς θεωρούν ότι ο τρόπος με τον οποίο αλληλεπιδρούν με τον/τη σύζυγο δεν παίζει ρόλο όσο συμπεριφέρονται ευγενικά στα παιδιά τους. Ωστόσο, ακόμα και παιδιά που έχουν καλή σχέση με τον κάθε γονιό χωριστά, επηρεάζονται αρνητικά και πληγώνονται αν υπάρχουν συνεχείς εντάσεις, προστριβές και τσακωμοί μεταξύ των γονιών. Η χωρίς έλεγχο χρόνια έκθεση σε συζυγικούς καυγάδες, σε τοξικά συναισθήματα και εντάσεις μπορεί να οδηγήσει σε πολλαπλά προβλήματα προσαρμοστικότητας και συμπεριφοράς. Για παράδειγμα, παιδιά γονιών που τσακώνονται συχνά, μπορεί να αναπτύξουν κατάθλιψη ή αγχώδη διαταραχή με απώτερες συνέπειες και για την ενήλικη ζωή.
Είναι επίσης πολύ σημαντικό στην οικογένεια και μέσα στο σπίτι να υπάρχουν κάποιοι κανόνες και αρχές για την καθημερινή συμπεριφορά, καθώς και κάποιες επαναλαμβανόμενες συνήθειες που θα βοηθούν το παιδί να έχει τον έλεγχο των πραγμάτων. Δεν είναι κακό βέβαια κάπου κάπου να υπάρχει κάποια έκπληξη ή να αλλάζουν τα προγραμματισμένα. Να θυμάστε ωστόσο ότι τα παιδιά νιώθουν πιο άνετα όταν υπάρχει οργάνωση και προγραμματισμός σε σχέση με την ύπαρξη αβεβαιότητας.
Επιπλέον να θυμάστε ότι δεν πρέπει να μεταφέρετε τις εντάσεις της δουλειάς και της καθημερινότητάς σας στο σπίτι. Αυτό δε σημαίνει ότι δε μπορείτε να κάνετε λίγη δουλειά όταν τα παιδιά έχουν κοιμηθεί αλλά σε καμία περίπτωση δε θα πρέπει να έχουν τα παιδιά την αίσθηση ότι βρίσκονται σε μία συνεχή πίεση λόγω των επαγγελματικών υποχρεώσεων των γονιών.
Τέλος, καθώς τα τελευταία χρόνια υπάρχουν συνεχείς αναφορές στα ΜΜΕ για τρομοκρατικές επιθέσεις, για φυσικές καταστροφές, για ανθρώπους και παιδιά που σκοτώνονται ανά τον κόσμο, προσπαθήστε (ιδιαίτερα στις μικρότερες ηλικίες) να τα διαβεβαιώσετε ότι δεν πρόκειται να συμβεί τίποτα κακό στα ίδια. Επειδή μάλιστα τα μικρά παιδιά δεν μπορούν να συνειδητοποιήσουν την έννοια των πιθανοτήτων, προσπαθήστε να είστε απόλυτοι, ότι ποτέ δεν πρόκειται να πάθουν τίποτα.
Αναστάσιος Σέρμπης, MD, PhD
Τελευταία ενημέρωση: Νοέμβριος 2017