headerlogo22

Να είστε σταθεροί και συνεπείς στη συμπεριφορά σας

Ένας πολύ σημαντικός λόγος που ένα παιδί έχει προβλήματα συμπεριφοράς είναι η αστάθεια στη συμπεριφορά των γονιών του. Αν οι κανόνες στην οικογένειά σας αλλάζουν από μέρα σε μέρα με απρόβλεπτο τρόπο ή αν τους εφαρμόζετε κατά περίπτωση, τότε ευθύνεστε εσείς για την κακή του συμπεριφορά και όχι το παιδί σας. 

Αν για παράδειγμα έχετε κανόνα για το τετράχρονο παιδί σας να μαζεύει και να ταχτοποιεί τα παιχνίδια στο δωμάτιό του, θα πρέπει να είστε σταθεροί και να εφαρμόζετε αυτή την αρχή κάθε φορά που παίζει και όχι μόνο όταν έχετε διάθεση να είναι τακτοποιημένο το σπίτι. Παρόμοια, αν έχετε ως αρχή ότι η δεκάχρονη κόρη σας θα πρέπει να σας τηλεφωνεί αν τύχει να καθυστερήσει για κάποιο λόγο να γυρίσει από το σχολείο, να είστε σίγουροι ότι δε θα το κάνει τακτικά σε περίπτωση που της επιτρέπετε κάποιες φορές να ξεχνιέται. 

Υπάρχουν πολλές αιτίες για μια τέτοια ασυνέχεια στην συμπεριφορά των γονιών αλλά η πιο συνήθης είναι το στρες. Όταν είστε έντονα φορτισμένοι λόγω οικονομικών δυσκολιών, λόγω ενός διαζυγίου, λόγω μιας μετακόμισης κλπ πολύ πιο εύκολα θα αλλάξετε τη συμπεριφορά σας προκειμένου να αποφύγετε περαιτέρω εντάσεις με το παιδί σας ή απλά γιατί δεν έχετε το μυαλό σας εκεί. Σ' αυτήν ακριβώς την περίοδο ωστόσο είναι που το παιδί σας χρειάζεται περισσότερη σταθερότητα, πρόγραμμα και στήριξη. Θα δείτε πόσο εντυπωσιακά γρήγορα η κακή συμπεριφορά των παιδιών μπορεί να αντιστραφεί όταν κάνετε μια ενσυνείδητη προσπάθεια να εφαρμόσετε σταθερά και συνεχόμενα τους κανόνες που έχετε θεσπίσει. 

Η αξία του καθημερινού προγράμματος

Πρέπει να θυμόμαστε ότι η σταθερότητα στις καθημερινές συνήθειες της οικογένειας θα βοηθήσει στην καλύτερη διαπαιδαγώγηση του παιδιού αλλά και στις πιο αρμονικές σχέσεις ανάμεσα σε όλα τα μέλη της οικογένειας. Προσπαθήστε να εφαρμόζετε επαναλαμβανόμενες ρουτίνες, καθημερινά προγράμματα δηλαδή που δε θα αλλάζουν από μέρα σε μέρα. Όσο το δυνατόν περισσότερο, η οικογένεια πρέπει να τρώει γεύματα σε συγκεκριμένες χρονικές στιγμές, να έχει συγκεκριμένο πρόγραμμα για το ντύσιμο του παιδιού, τη μεταφορά του στο σχολείο και την επιστροφή, για την ώρα ύπνου και αφύπνισης. Ας μην ξεχνάμε ότι το να κοιμάται και να ξυπνάει κανείς την ίδια ώρα κάθε μέρα είναι πολύ υγιεινό τόσο για τα παιδιά όσο και για τους ενήλικες. Αυτό δε σημαίνει βέβαια ότι αυτές οι ρουτίνες δεν  μπορούν να χαλαρώσουν κάπως τα σαββατοκύριακα. Αλλά να θυμάστε ότι όσο περισσότερο απομακρύνεστε από το εβδομαδιαίο πρόγραμμα, τόσο πιο δύσκολο θα είναι στην αρχή της επόμενης εβδομάδας να επανακάμψετε.

Βέβαια, όσο το παιδί μεγαλώνει, αυτές οι ρουτίνες περιπλέκονται από τις καθημερινές του δραστηριότητες εντός και εκτός του σπιτιού. Στην εφηβική ηλικία δε, το πολύ διάβασμα και οι δραστηριότητες του εφήβου δημιουργούν προβλήματα ως προς τον προγραμματισμό της καθημερινότητας. Να θυμάστε ότι οι έφηβοι έχουν ανάγκη αρκετών ωρών καλού ύπνου και για το λόγο αυτό θα πρέπει ο ύπνος να είναι σημαντικός στόχος για την οικογένεια. Σημαντική είναι η ώρα που ξυπνάει ο έφηβος και όχι η ώρα που κοιμάται, με την έννοια ότι αν προσπαθήσετε να εφαρμόσετε ένα σταθερό πρόγραμμα πρωινής αφύπνισης, πιο εύκολα θα κοιμηθεί νωρίς το βράδυ από την κούραση και τις δραστηριότητες της ημέρας. Μην προσπαθείτε επομένως να απαιτήσετε από τους εφήβους συγκεκριμένη ώρα ύπνου αλλά περισσότερο συγκεκριμένη ώρα αφύπνισης, προκείμενου από μόνη της η ώρα του ύπνου να έρθει πιο εύκολα. 

Η ύπαρξη ρουτίνας στην καθημερινότητα μιας οικογένειας βοηθά το παιδί ανεξάρτητα από την ηλικία να νιώσει ασφάλεια και σιγουριά γιατί θα ξέρει τι να περιμένει κατά τη διάρκεια της ημέρας και θα έχει περισσότερη αίσθηση ελέγχου των πραγμάτων. Αν για παράδειγμα το τρίχρονο παιδί σας έχει συνηθίσει πριν πέσει για ύπνο να κάνει μπάνιο, να του διαβάζετε δυο ιστοριούλες και να του τραγουδάτε ένα νανούρισμα, θα διαπιστώσετε ότι θα το ενοχλήσει αν αλλάξετε τη σειρά ή τροποποιήσετε συνολικά αυτή τη συνήθεια. 

Πόσο σημαντικό είναι οι γονείς να έχουν ενιαία στάση απέναντι στα παιδιά τους;

Πολύ σημαντικό, ιδιαίτερα στις μικρότερες ηλικίες. Τα παιδιά μέχρι τις πρώτες τάξεις του δημοτικού, δηλαδή μέχρι τα 6-7 χρόνια περίπου, εύκολα μπορούν να μπερδευτούν όταν οι γονείς τους εκφράζουν διαφορετικούς κανόνες και αρχές μέσα στο σπίτι ή αν ο ένας γονιός εφαρμόζει κανόνες που ο άλλος τους αψηφά. Μέχρι αυτή την ηλικία τα παιδιά βλέπουν τον κόσμο με απόλυτους όρους, δηλαδή άσπρο-μαύρο. Δεν μπορούν επομένως να καταλάβουν ότι ο μπαμπάς και η μαμά μπορεί να έχουν διαφορετική άποψη σε κάποιο θέμα. Γι' αυτά υπάρχει ένα μόνο σωστό, ένας σωστός τρόπος για να κάνεις τα πράγματα και γι' αυτό το λόγο πρέπει οι γονείς να έχουν μια κοινή στάση απέναντί τους. 

Η ανάγκη να δουν τον κόσμο με αυτόν τον απόλυτο τρόπο υποχωρεί σιγά σιγά, μέχρι την αρχή της εφηβείας (10-11 ετών). Ωστόσο και σε αυτή την ηλικία καλό θα είναι να έχουν οι γονείς μια πιο κοινή στάση απέναντι στο παιδί τους και τις διαφωνίες τους να τις συζητούν κατ' ιδίαν. Όσο μεγαλώνουν οι έφηβοι αποκτούν μεγαλύτερη ευχέρεια να κατανοήσουν την έννοια της διαφωνίας των γονιών λόγω προσωπικότητας ή διαφορετικής θεώρησης των πραγμάτων. Δε βλέπουν μαύρο άσπρο αλλά βλέπουν γονείς που είναι άνθρωποι και μπορεί να διαφωνούν σε κάποια θέματα. Αυτό δε σημαίνει βέβαια, ότι θα πρέπει οι γονείς να εκφράζουν στους εφήβους διαφορετικές απόψεις για κάθε θέμα που τους απασχολεί. 

Αν εσείς και η/o σύζυγός σας έχετε διαφορετική άποψη σχετικά με κάποιο θέμα που αφορά το παιδί σας, το πρώτο βήμα είναι να το συζητήσετε κατ’ ιδίαν χωρίς τη συμμετοχή του. Σε περίπτωση βέβαια που το παιδί σας ρωτήσει ή ζητήσει κάτι και δεν το έχετε συζητήσει μεταξύ σας, καλό θα είναι να του πείτε "χρειαζόμαστε λίγο χρόνο για να το συζητήσουμε για να σου πούμε τι αποφασίσαμε". Έτσι θα αποφύγετε πιθανές εντάσεις μεταξύ σας και θα δώσετε μια ξεκάθαρη απάντηση στο παιδί.

Υπάρχουν περιπτώσεις βέβαια που οι δυο γονείς δε θα συμφωνήσουν μεταξύ τους παρά τη σχετική συζήτηση. Σε αυτή την περίπτωση μπορείτε να στηριχτείτε στην εμπειρία του καθενός, στο ποιος επηρεάζεται περισσότερο η λιγότερο από την απόφαση, στο κατά πόσο το θέμα άπτεται της καθημερινότητας του ενός ή του άλλου. Μόλις πάρετε την απόφαση μπορείτε να ενημερώσετε σχετικά το παιδί σας γι' αυτό που αποφασίσατε. Και πάλι όμως πρέπει να εκφράσετε στα μεγαλύτερα παιδιά τη διαφωνία που είχατε χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι στη συνέχεια ο γονέας που διαφώνησε θα υποσκάπτει την απόφαση που πάρθηκε. Δεν είναι καθόλου σωστό ο ένας από τους δυο γονείς να προσπαθεί να δημιουργήσει δεσμούς συμπάθειας και φιλίας με το παιδί σε βάρος του άλλου. Αυτό μάλιστα μπορεί προς στιγμήν να κάνει το παιδί να χαίρεται επειδή ο ένας από τους δυο γονείς είναι με το «μέρος» του,  μακροπρόθεσμα όμως  το παιδί συνειδητοποίει και καταλαβαίνει ποιος από τους δυο γονείς είχε τη διάθεση να το προστατέψει και να το κατευθύνει σωστά. 

Αν εσείς και ο/η σύζυγος σας δε συμφωνείτε, μην εμπλακείτε σε μια μάχη εξουσίας για το ποιος θα υπερισχύσει. Δεν πρόκειται για μονομαχία για να δείτε ποιος είναι πιο ισχυρός, πιο έξυπνος, πιο ευγενικός ή καλύτερος γονιός. Η καλύτερη απόφαση είναι αυτή που εξασφαλίζει μακροπρόθεσμα το καλύτερο για το παιδί σας και όχι εκείνη που εκφράζει την εξουσία του εκάστοτε γονιού στο παιδί ή στο/στη σύζυγο του. Τα να μεγαλώνεις παιδιά δεν είναι διαγωνισμός.

Να είστε σταθεροί στη συμπεριφορά σας χωρίς να είστε άκαμπτοι

Η διαφορά μεταξύ της σταθερότητας και της ακαμψίας είναι ότι η σταθερή στάση προσαρμόζεται στις εκάστοτε συνθήκες και καταστάσεις ενώ η άκαμπτη και μονοκόμματη παραμένει ίδια ανεξάρτητα από τις καταστάσεις. Αυτή η ακαμψία είναι ανόητη και δε βοηθάει πουθενά, πέρα από το να αποδείξει την εξουσία σας επάνω στο παιδί. Ο λόγος που υπάρχουν κανόνες στην οικογένεια δεν είναι για να δείξετε στο παιδί σας ποιος είναι το αφεντικό. Οι κανόνες υπάρχουν για να βοηθούν στην καθοδήγηση της συμπεριφοράς του και η έξυπνη γονεϊκή απαιτεί προσαρμογή στις συνθήκες και τροποποίηση των κανόνων ανάλογα με τις καταστάσεις. 

Λογικές εξαιρέσεις στους κανόνες σας δεν υποβαθμίζουν την εξουσία σας, αντίθετα την κάνουν πιο ισχυρή γιατί δείχνουν ότι οι κανόνες είναι αποτέλεσμα σκέψης και όχι διάθεσης για εξουσία. Για παράδειγμα, ένα παιδί σχολικής ηλικίας μπορεί να κάνει κάπου κάπου κάποια παρασπονδία στα γλυκά, μπορεί να καθυστερήσει να κάνει τα μαθήματα της ημέρας μια φορά στο τόσο αν υπάρχει κάποιος λόγος κοκ.

Η ακαμψία των κανόνων μπορεί να οφείλεται σε διάφορους λόγους. Για παράδειγμα κάποιοι γονείς δε συνειδητοποιούν ότι οι κανόνες της οικογένειας πρέπει να αναπροσαρμόζονται ανάλογα με την ηλικία του παιδιού: αν απαιτείτε από ένα δεκάχρονο κορίτσι να πέφτει για ύπνο στις 8 το βράδυ (όπως όταν ήταν 3 ετών) σαφώς και δε θα έχετε τα επιθυμητά αποτελέσματα. Επίσης προσπαθήστε κάθε τόσο να επανεκτιμάτε τους κανόνες που έχετε στην οικογένεια για την αποτελεσματικότητά τους. Αν βλέπετε ότι δεν έχουν το αποτέλεσμα που περιμένατε, προσαρμόστε τους προκειμένου να αποφύγετε εντάσεις και να πετύχετε το στόχο σας. 

Μια άλλη παράμετρος που πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη όταν εκτιμούμε την τήρηση των κανόνων από το παιδί μας είναι αν η παραβίασή τους ήταν εκούσια ή ακούσια: κάποια παιδιά μερικές φορές παραβαίνουν κανόνες κατά λάθος ή με καλή πρόθεση. Πριν επιπλήξετε και τιμωρήσετε αυστηρά το παιδί σας διερευνήστε τι ακριβώς έχει συμβεί. 

Προσδιορίστε ποιοι κανόνες είναι αδιαπραγμάτευτοι

Στην πράξη είναι πολλές φορές δύσκολο να αποφασίσει ο γονιός μέχρι ποιου σημείου θα είναι υποχωρητικός και πότε θα πρέπει να γίνεται πιο αυστηρός με το παιδί του. Σε αυτή την ισορροπία βοηθάει να κάνετε μια σύντομη λίστα αδιαπραγμάτευτων αρχών. Πρόκειται για κανόνες στην οικογένεια που είναι τόσο σημαντικοί που θα πρέπει πάντα να εφαρμόζονται χωρίς καμία διαπραγμάτευση και χωρίς καμία παρέκκλιση. 

Μια λίστα με τέτοιους κανόνες θα πρέπει να είναι πολύ σύντομη και περιεκτική. Σαφώς και κάθε οικογένεια θα έχει τους δικούς της κανόνες  ανάλογα με την ηλικία του παιδιού, με τις απόψεις των γονιών, με τις συνθήκες στις οποίες ζει η οικογένεια. Για παράδειγμα, αν ζείτε σε μια επικίνδυνη γειτονιά, μια αδιαπραγμάτευτη αρχή μπορεί να είναι ότι το παιδί δε γυρνά ποτέ μόνο του από το σχολείο. Σε μια άλλη περίπτωση αυτή η αρχή σαφώς και δεν ισχύει. 

Αυτές οι αδιαπραγμάτευτες αρχές θα πρέπει να περιλαμβάνουν κανόνες σχετικά με την ασφάλεια και την υγεία του παιδιού, σχετικά με την πιθανή παράνομη δράση του ή να αφορούν κάποιες οικογενειακές αρχές ή συνήθειες που θα πρέπει να τηρούνται ευλαβικά. Δεν πρέπει να αφορούν απλά καθημερινά πράγματα, όπως για παράδειγμα τι ρούχα θα φορέσει το παιδί, αν θα βάψει τα μαλλιά το κορίτσι στην εφηβεία ή αν θα κάνει μια αισθητική παρέμβαση στο σώμα που δεν αρέσει στο γονιό. 

Να ξέρετε ποιες είναι οι απαράβατες αρχές σας αλλά, όπως είπαμε, κάντε τη σχετική λίστα πολύ σύντομη. Όσο περισσότερο η «εξουσία» σας στο παιδί στηρίζεται στη γνώση και τη σοφία και όχι στη δύναμη, τόσο λιγότερο εκείνο θα την αμφισβητήσει και τόσο λιγότερο θα έχετε προβλήματα και προστριβές καθώς μεγαλώνει.

Αναστάσιος Σέρμπης, MD, PhD

Τελευταία ενημέρωση: Ιούλιος 2019