Πυρετός κι αντιπυρετικά

Ο πυρετός είναι το πιο συχνό σύμπτωμα στα παιδιά και οφείλεται σε πολλά αίτια. Πολύ συχνά οι γονείς τηλεφωνούν στον παιδίατρο για να τον ρωτήσουν πώς να τον αντιμετωπίσουν, αν πρέπει να ανησυχούν, τι αντιπυρετικά να δώσουν κλπ. Αυτά που πρέπει να κάνετε, αν διαπιστώσετε ότι το παιδί σας έχει πυρετό, είναι τα εξής:

• Καταρχάς, αν το παιδί σας είναι μικρότερο των 3 μηνών, πρέπει άμεσα να επικοινωνήσετε με τον παιδίατρό σας για οδηγίες, καθώς σ’ αυτές τις ηλικίες ο πυρετός μπορεί να υποκρύπτει κάτι σοβαρό 
• Επίσης, να θυμάστε ότι τα παιδιά που έχουν έλλειψη ενζύμου G6PD (ελέγχεται στη γέννηση του παιδιού) καλό είναι να αποφεύγουν κάποια αντιπυρετικά οπότε και πάλι πρέπει να επικοινωνήσετε με τον παιδίατρό σας
• Βασικός κανόνας είναι ότι ένα παιδί που κάνει πυρετούς μπορεί να αφυδατωθεί εύκολα. Για τον λόγο αυτόν, είναι σημαντικό να αυξήσετε τις ποσότητες των υγρών που προσλαμβάνει μέσα στην ημέρα
• Αν το παιδί σας εμφανίσει πυρετό (βλ. παρακάτω για το πότε ένα παιδί έχει πυρετό), πρέπει να του δώσετε αντιπυρετικό για να το βοηθήσετε να νιώσει καλύτερα (κι όχι επειδή ο πυρετός θα του κάνει κακό)
• Τα από του στόματος αντιπυρετικά που κυκλοφορούν στην ελληνική αγορά και η δοσολογία τους είναι:
  • Παρακεταμόλη (πχ. Apotel, Depon, Dolal, Panadol): είναι το πιο ήπιο και το πιο συχνά χρησιμοποιούμενο αντιπυρετικό. Η δοσολογία του σε ml είναι τα κιλά του παιδιού δια δύο (πχ για παιδί 10 κιλών, δίνετε 5 ml στη δόση). Μπορείτε να επαναλάβετε τη δόση ανά 6 ώρες
  • Ιβουπροφαίνη (πχ. Algofren, Nurofen): είναι μη στεροειδές αντιφλεγμονώδες αντιπυρετικό. Είναι πιο ισχυρό από την παρακεταμόλη και η δοσολογία του σε ml είναι το 1/4 με 1/3 του βάρους του παιδιού ανάλογα με την ένταση του πυρετού (πχ. παιδί 10 κιλών μπορεί να πάρει 2,5 με 3,5 ml). Κι αυτό μπορεί να επαναληφθεί ανά 6 ώρες
  • Τολφεναμικό οξύ (πχ. Gantil): επίσης, μη στεροειδές αντιφλεγμονώδες αντιπυρετικό. Η δοσολογία του σε ml είναι τα κιλά του παιδιού δια δύο (πχ για παιδί 10 κιλών, δίνετε 5 ml στη δόση). Μπορείτε να επαναλάβετε τη δόση ανά 6 ώρες
  • Μεφαιναμικό οξύ (πχ. Ponstan): δεν κυκλοφορεί πλέον στην ελληνική αγορά
  • Ασπιρίνη: απαγορεύεται η χορήγηση ασπιρίνης ως αντιπυρετικού σε άτομα κάτω των 18 ετών για την αποφυγή εμφάνισης του σοβαρού συνδρόμου Reye
• Εννοείται ότι όταν δίνετε αντιπυρετικό σιρόπι πρέπει να μετράτε την ποσότητα με σύριγγα (ή με τον ειδικό δοσομετρητή που έχει το σιρόπι) και όχι με κουτάλι
• Σε παιδιά που δε δέχονται σιρόπια ή που κάνουν εμετούς, υπάρχει η εναλλακτική των υπόθετων: μπορείτε να χρησιμοποιήσετε παιδιατρικό υπόθετο παρακεταμόλης (πχ. Apotel, Depon, Dolal) σε δοσολογία ανάλογα με το βάρος του παιδιού (πχ 150 mg για βρέφος γύρω στα 10 κιλά ή 200 mg για παιδί 15-20 κιλά). Και πάλι μπορεί να επαναληφθεί η δόση κάθε 6 ώρες
• Τονίζεται ότι τα υπόθετα δεν έχουν τη δραστική ουσία ισοκατανεμημένη και γι’ αυτό δεν επιτρέπεται να τα κόψετε για να πάρετε μικρότερη ποσότητα
• Όταν δώσετε αντιπυρετικό και ο πυρετός αρχίσει να πέφτει (περίπου 30 λεπτά μετά), μπορείτε να βοηθήσετε κάνοντας το παιδί ένα χλιαρό μπάνιο. Το νερό πρέπει να έχει θερμοκρασία γύρω στους 30-37°C (το νερό της βρύσης έχει θερμοκρασία 18-20°C) και το παιδί να μείνει μέσα στο νερό για 10-15 λεπτά (εκτός αν νιώσει δυσφορία οπότε πρέπει να το βγάλετε πιο σύντομα)
• Παρόμοια αποτελέσματα μπορείτε να πετύχετε χρησιμοποιώντας δροσερές κομπρέσες στο πρόσωπο, στα χέρια και στα πόδια

Από ποια θερμοκρασία και πάνω θεωρούμε ότι το παιδί έχει πυρετό;

Η φυσιολογική θερμοκρασία στον άνθρωπο κυμαίνεται μεταξύ 36,5 και 37,5^οC περίπου. Σημειώνεται ότι τα βρέφη έχουν φυσιολογικά λίγο πιο υψηλή θερμοκρασία. Θεωρούμε ότι ένα παιδί έχει πυρετό όταν το θερμόμετρο δείξει θερμοκρασία:

• στη μασχάλη >37,5°C
• στο στόμα και στο αυτί >37,8°C
• στο ορθό >38,0°C (η πιο αξιόπιστη μέθοδος σε βρέφη και μικρά παιδιά)

Ο πυρετός θεωρείται πολύ υψηλός όταν η θερμοκρασία είναι πάνω από τους 40,0°C. Καθώς ο πυρετός βοηθάει τον οργανισμό του παιδιού να αντιμετωπίσει τη λοίμωξη, προσπαθήστε να εξαντλήσετε τα όρια  ανοχής του μικρού ασθενή και να δίνετε αντιπυρετικό σε θερμοκρασία >38,2-38,3°C.

Τι ισχύει για την εναλλαγή των αντιπυρετικών που όλοι προτείνουν;

Πολλοί παιδίατροι προτείνουν την εναλλαγή των αντιπυρετικών, όταν το παιδί παρουσιάζει πυρετικά κύματα πιο συχνά από το 6ωρο. Αν, για παράδειγμα, έχετε δώσει παρακεταμόλη και στις 3 ώρες το παιδί ανεβάσει πάλι πυρετό, προτείνεται να μην ξαναδώσετε την ίδια ουσία αλλά κάποιες από τις εναλλακτικές (ιβουπροφαίνη ή τολφεναμικό οξύ). Μ’ αυτόν τον τρόπο έχετε πρακτικά ένα αντιπυρετικό κάθε 3 ώρες, εφόσον χρειαστεί.

Αν και δεν υπάρχουν πολλά επιστημονικά δεδομένα για να υποστηρίξουν την αποτελεσματικότητα μιας τέτοιας πρακτικής, εφόσον χρειάζεται, μπορείτε να την εφαρμόσετε (σε συνεννόηση με τον παιδίατρό σας πάντα). Από άποψη ασφάλειας, δείχνει να είναι ασφαλής.

Να ντύνω ή να ξεντύνω το παιδί στον πυρετό;

Πολλοί γονείς αναρωτούνται γιατί κάποιοι γιατροί τους συμβουλεύουν να ντύνουν ζεστά το παιδί όταν έχει πυρετό, ενώ άλλοι προτείνουν να το ντύνουν ελαφριά, να το ξεσκεπάζουν και να το κάνουν χλιαρά μπάνια. Ποιο είναι το σωστό; Η απάντηση είναι: «και τα δύο, ανάλογα με τη φάση του πυρετού».

Για να το καταλάβουμε καλύτερα, ας δούμε λίγο πιο αναλυτικά τι είναι ο πυρετός. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος έχει έναν θερμοστάτη παρόμοιο με αυτόν που έχουμε οι περισσότεροι στα σπίτια μας. Ο θερμοστάτης αυτός διατηρεί μια φυσιολογική θερμοκρασία του σώματός μας περί τους 37^οC. Κατά τη διάρκεια ενός πυρετού, ο θερμοστάτης ανεβαίνει και επομένως ο οργανισμός μας θεωρεί φυσιολογική τη νέα θερμοκρασία πχ. τους 39^οC. Στη φάση λοιπόν της ανόδου του πυρετού, ο οργανισμός έχει σα στόχο να φτάσει τη νέα «φυσιολογική» θερμοκρασία και γι’ αυτό πολλές φορές το παιδί έχει ρίγος: συσπώνται οι μύες για να ανεβάσουν τη θερμοκρασία του σώματος. Σ’ αυτήν τη φάση, είναι σημαντικό να σκεπάσουμε το παιδί και όχι να το γδύσουμε ή να το κάνουμε μπάνιο γιατί θα πάμε αντίθετα σε αυτό που προσπαθεί να πετύχει το σώμα του. Αν το γδύσουμε, θα ήταν σαν να είχαμε ανεβάσει τον θερμοστάτη του σπιτιού μας, τα καλοριφέρ να λειτουργούν ώστε να «πιάσει» το σπίτι τη νέα υψηλότερη θερμοκρασία κι εμείς να ανοίγουμε πόρτες και παράθυρα. 

Φτάνει ο πυρετός στο μέγιστο, δίνουμε αντιπυρετικό και σε μισή περίπου ώρα βλέπουμε ότι το παιδί αρχίζει να ιδρώνει. Είναι η φάση που ο θερμοστάτης του οργανισμού πέφτει προς το φυσιολογικό (37^οC) κι επομένως το σώμα του παιδιού ιδρώνει για να αποβάλλει θερμότητα και να πέσει η θερμοκρασία του. Σ’ αυτήν τη φάση, μπορούμε να ξεσκεπάσουμε το παιδί, να αφαιρέσουμε τα πολλά ρούχα και να του κάνουμε κι ένα χλιαρό μπανάκι για να βοηθήσουμε την προσπάθεια του σώματός του.

Πότε ΔΕΝ μας ανησυχεί ο πυρετός;

Όπως αναλύεται διεξοδικά στο θέμα «15 μύθοι και αλήθειες για τον πυρετό», ο πυρετός είναι προστατευτικός μηχανισμός που έχουν όλα τα θηλαστικά. Βοηθάει στην άμυνα του οργανισμού και στην αντιμετώπιση του εισβολέα σε περίπτωση λοιμώξεων. 

Πρόκειται δηλαδή για σύμπτωμα και όχι για νόσο και δεν πρέπει να μας ανησυχεί καθώς ούτε εγκεφαλικές βλάβες προκαλεί (όπως θεωρούνταν παλιότερα), ούτε αυξάνει τον κίνδυνο για εμφάνιση σπασμών (τα παιδιά που κάνουν πυρετικούς σπασμούς έχουν σχετική προδιάθεση και θα τους κάνουν συνήθως σε χαμηλούς πυρετούς).

Αυτό που είναι σημαντικό να ξέρουμε κάθε φορά σε ένα παιδί που κάνει πυρετό είναι το αίτιο που τον προκαλεί κι αν αυτό (το αίτιο) είναι σοβαρό. Αν η γενική κατάσταση του παιδιού είναι καλή, η πτώση του πυρετού είναι εύκολη, δεν υπάρχουν άλλα συμπτώματα, το παιδί είναι ζωηρό, έχει διάθεση για παιχνίδι και τρώει καλά, κατά πάσα πιθανότητα πρόκειται για κάτι μη σοβαρό. 

Πότε πρέπει να «τρέξετε» στον παιδίατρο;

Αν όμως υπάρχουν ένα ή περισσότερα από τα παρακάτω, πρέπει να επικοινωνήσετε αμέσως με τον παιδίατρό σας:

• Το παιδί είναι μικρότερο των 3 μηνών
• Έχει εξάνθημα (ιδιαίτερα αιμορραγικό εξάνθημα, δηλαδή εξάνθημα που δεν εξαφανίζεται όταν το πιέζουμε)
• Κλαίει απαρηγόρητα ακόμη και στην αγκαλιά σας
• Κάνει σπασμούς
• Δεν μπορεί να κάνει κάμψη στον αυχένα του (πχ να ακουμπήσει το σαγόνι στο στέρνο)
• Ξυπνάει δύσκολα, έχει αλλαγή στη συμπεριφορά του, δεν είναι «ο εαυτός του»
• Κάνει πολλαπλούς εμετούς που δεν υποχωρούν
• Έχει έντονο βήχα που σταδιακά επιδεινώνεται
• Έχει πόνους στις αρθρώσεις, δεν μπορεί να σηκωθεί από το κρεβάτι
• Έχει έντονο πόνο στην κοιλιά 
• Έχει έντονη κεφαλαλγία ή φαρυγγαλγία που σταδιακά επιδεινώνεται
• Έχει πολύ υψηλό πυρετό (>40,5^οC) που δεν ανταποκρίνεται στα αντιπυρετικά

 Αναστάσιος Σέρμπης, MD, PhD

Τελευταία ενημέρωση: Σεπτέμβριος 2020