Υπερθυρεοειδισμός σε παιδιά κι εφήβους
Ο θυρεοειδής αδένας είναι ένα μικρός ενδοκρινής αδένας με σχήμα πεταλούδας που βρίσκεται στο πρόσθιο μέρος του λαιμού ακριβώς κάτω από το θυρεοειδικό χόνδρο του λάρυγγα (το λεγόμενο μήλο του Αδάμ). Ως ενδοκρινής αδένας παράγει ορμόνες, τις θυρεοειδικές ορμόνες Τ4 και Τ3.
Η λειτουργία του θυρεοειδούς αδένα είναι να ελέγχει πόσο αργά ή γρήγορα ο οργανισμός χρησιμοποιεί ενέργεια, δηλαδή παίζει σημαντικό ρόλο στον μεταβολισμό του ατόμου. Επιπλέον, παίζει σημαντικό ρόλο στη φυσιολογική εξέλιξη κι ωρίμανση του κεντρικού νευρικού συστήματος των παιδιών κατά τα 3 πρώτα χρόνια ζωής.
Τα επίπεδα των θυρεοειδικών ορμονών ελέγχονται από τη θυρεοειδοτρόπο ορμόνη ή αλλιώς TSH που παράγεται από την υπόφυση του εγκεφάλου. Η TSH εκκρίνεται σε μεγαλύτερες ποσότητες σε περίπτωση που ο οργανισμός αισθανθεί ότι του λείπει Τ4, ώστε να διεγείρει τον θυρεοειδή και να παραχθεί περισσότερη Τ4. Αντίστροφα, αν η Τ4 για κάποιο λόγο αυξηθεί, τότε η παραγωγή της ΤSH καταστέλλεται.
Τι προκαλεί τον υπερθυρεοειδισμό;
Όταν για κάποιο λόγο ο θυρεοειδής αδένας πάψει να είναι σε ισορροπία κι αρχίσει να παράγει μεγάλες ποσότητες θυρεοειδικών ορμονών, τότε λέμε ότι το άτομο πάσχει από υπερθυρεοειδισμό. Υπάρχουν αρκετές πιθανές αιτίες γι' αυτή την πάθηση όπως για παράδειγμα κάποιος όζος ή κάποια φλεγμονή στο θυρεοειδή. Η πιο συνήθης αιτία όμως στα παιδιά και τους εφήβους είναι η νόσος του Graves. Πρόκειται για μια αυτοάνοση πάθηση στην οποία το σώμα παράγει αντισώματα που διεγείρουν το θυρεοειδή αδένα να παράγει όλο και περισσότερη θυρεοειδική ορμόνη.
Τι εικόνα παρουσιάζει ένα υπερθυρεοειδικό παιδί;
Υπάρχει μεγάλη ποικιλία σημείων και συμπτωμάτων με τα οποία μπορεί να κάνει την εμφάνισή του ο υπερθυρεοειδισμός. Επειδή μάλιστα είναι σχετικά σπάνιο νόσημα στην παιδική κι εφηβική ηλικία, πολλές φορές μεσολαβεί αρκετό διάστημα από την εμφάνιση των πρώτων συμπτωμάτων μέχρι να τεθεί η σωστή διάγνωση. Τα συνήθη συμπτώματα είναι:
- Ανεπαρκής πρόσληψη ή απώλεια βάρους
- Ταχυκαρδία ή αρρυθμίες
- Αρτηριακή υπέρταση
- Ευερεθιστότητα και συναισθηματική αστάθεια
- Δυσκολία στη συγκέντρωση και κακή σχολική επίδοση
- Υπερκινητικότητα, τρόμος ή μυική αδυναμία
- Δυσκολία στον ύπνο
- Προβολή οφθαλμών (εξόφθαλμος)
- Διάρροιες
- Δυσανεξία στη ζέστη
- Απώλεια μαλλιών, τριχών
Σπάνια, ένα παιδί με υπερθυρεοειδισμό μπορεί να εμφανιστεί με τη λεγόμενη θυρεοτοξική κρίση ή θυρεοειδική θύελλα. Πρόκειται για μια ιδιαίτερα επείγουσα κατάσταση με βασικά χαρακτηριστικά την έντονη ταχυκαρδία και τον πολύ υψηλό πυρετό (μέχρι και 42οC) λόγω των πολύ υψηλών επιπέδων θυρεοειδικών ορμονών στο αίμα. Σ’ αυτή την περίπτωση απαιτείται άμεση νοσοκομειακή αντιμετώπιση.
Ποια είναι η θεραπεία της νόσου;
Οι περισσότεροι ειδικοί επί του θέματος προτείνουν ως πρώτη θεραπεία τα αντιθυρεοειδικά φάρμακα. Πρόκειται για φάρμακα που αναστέλλουν τη σύνθεση θυρεοειδικών ορμονών. Χορηγούνται για μεγάλα διαστήματα με σταδιακή μείωση της δόσης, με στόχο την επάνοδο σε φυσιολογική θυρεοειδική λειτουργιά μετά το πέρας της θεραπείας. Η χορήγηση των φαρμάκων αυτών απαιτεί την τακτική κλινική κι εργαστηριακή παρακολούθηση του ασθενούς για πιθανές παρενέργειες.
Σε περίπτωση που η φαρμακευτική θεραπεία δε δώσει τα επιθυμητά αποτελέσματα ή διακοπεί νωρίς λόγω παρενεργειών, υπάρχει η δυνατότητα της χορήγησης ραδιενεργού ιωδίου131, συνήθως σε παιδιά μεγαλύτερα των 10 ετών. Δίνοντας το συγκεκριμένο φάρμακο, καταστρέφουμε τον θυρεοειδή που υπερλειτουργεί και στη συνέχεια δίνουμε στο παιδί εφ’ όρου ζωής θεραπεία υποκατάστασης με θυροξίνη από το στόμα. Οι σχετικές μελέτες δεν έχουν δείξει αύξηση του κινδύνου εμφάνισης νεοπλασιών στα παιδιά που έχουν αντιμετωπιστεί με τη συγκεκριμένη θεραπεία.
Παρόμοιας λογικής είναι και η τρίτη θεραπευτική εναλλακτική που έχουμε, η χειρουργική εξαίρεση του θυρεοειδούς αδένα. Προσφέρει πιο άμεση αντιμετώπιση του υπερθυρεοειδισμού και έχει το θετικό ότι αποφεύγεται ο θεωρητικός κίνδυνος της ακτινοβολίας με το ραδιενεργό ιώδιο. Οι κίνδυνοι από τη χειρουργική επέμβαση είναι μικροί, ο ασθενής καθίσταται υποθυρεοειδικός και απαιτείται η θεραπεία υποκατάστασης με θυροξίνη για το υπόλοιπο της ζωής του.
Μπορεί κάποιο άλλο μέλος της οικογένειας να εμφανίσει υπερθυρεοειδισμό;
Η απάντηση εξαρτάται από τον τύπο υπερθυρεοειδισμού που έχει το παιδί. Αν οφείλεται σε κάποιον όζο ή σε θυρεοειδίτιδα, είναι απίθανο άλλα μέλη της οικογένειας να εμφανίσουν υπερθυρεοειδισμό. Αν όμως έχει νόσο του Graves, υπάρχει αυξημένος κίνδυνος και για τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας καθώς, όπως αναφέρθηκε, πρόκειται για μια αυτοάνοση πάθηση. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει η γενετική προδιάθεση και μπορεί να εμφανιστεί, όταν προκύψει κάποιο περιβαλλοντικό ερέθισμα (πχ. στρες) και σε άλλα μέλη της οικογένειας.
Σε περίπτωση που ένα από τα μέλη της οικογένειάς σας διαγνωστεί με νόσο του Graves, καλό είναι και τα υπόλοιπα μέλη (γονείς και παιδιά) να ελέγξουν τα επίπεδα θυρεοειδικών ορμονών και τα σχετικά αντισώματα σύμφωνα με τις οδηγίες του ειδικού γιατρού.
Τι άλλους περιορισμούς έχει ένα παιδί με υπερθυρεοειδισμό;
Είναι πολύ σημαντικό για το παιδί σας να ακολουθεί έναν υγιή και ισορροπημένο τρόπο διατροφής που δεν περιλαμβάνει μεγάλες ποσότητες ιωδίου. Καθώς ο υπερθυρεοειδισμός μπορεί να προκαλέσει απώλεια βάρους, πρέπει πάντα να εξασφαλίζετε ότι το παιδί σας παίρνει αρκετές θερμίδες σύμφωνα με τις οδηγίες του γιατρού ή του διαιτολόγου. Επιπλέον, αν παρά τη ρύθμιση της νόσου το παιδί συνεχίζει να μην παίρνει βάρος, ο ειδικός γιατρός θα ελέγξει για την πιθανή συνύπαρξη άλλων παθήσεων που μπορούν να επηρεάσουν το βάρος του και που συχνά συνυπάρχουν με τη νόσο του Graves.
Επιπλέον, καθώς ο υπερθυρεοειδισμός μπορεί να επηρεάσει διάφορα όργανα και συστήματα του σώματος, πρέπει πάντα να συμβουλεύεστε τον ειδικό γιατρό σχετικά με το είδος και την ένταση της σωματικής άσκησης που θα κάνει το παιδί σας.
Με τη σωστή ρύθμιση της νόσου, το παιδί σας θα μπορεί να ζει μια απόλυτα φυσιολογική ζωή χωρίς περιορισμούς.
Αναστάσιος Σέρμπης, MD, PhD
Τελευταία ενημέρωση: Απρίλιος 2017