headerlogo22

Συμβουλές για αποδοτικό διάβασμα

Οι περισσότεροι από εμάς θυμόμαστε τις Κυριακές των σχολικών μας χρόνων, μεταξύ άλλων, και για τη σχετική πίεση που νιώθαμε να ολοκληρώσουμε τα διαβάσματα της Δευτέρας. Η πίεση αυτή συνεχίζει να υπάρχει και όταν είμαστε πλέον γονείς, καθώς τα παιδιά μας έχουν να ολοκληρώσουν τις δικές τους σχολικές υποχρεώσεις που με τα χρόνια γίνονται όλο και περισσότερες. 

Αυτή η προσπάθεια γονιών και παιδιών δεν είναι χωρίς εντάσεις και προστριβές. Πολλά παιδιά -και ιδιαίτερα στις πρώτες τάξεις του Δημοτικού- δυσκολεύονται να κάνουν οργανωμένο διάβασμα, αποσπώνται εύκολα και πολλές φορές αδυνατούν να παρακολουθήσουν τους ρυθμούς της υπόλοιπης τάξης και των παραδόσεων του σχολείου. 

Το πώς θα οργανώσει ένα παιδί το διάβασμά του ήδη από τις πρώτες τάξεις του Δημοτικού, παίζει σημαντικό ρόλο όχι μόνο για τις μετέπειτα σχολικές του επιδόσεις, αλλά και για τη σχέση που θα αναπτύξει με το διάβασμα και τη μάθηση γενικότερα. Είναι δηλαδή αυτές οι πρώτες συνήθειες διαβάσματος και σχολικής συμπεριφοράς πολύ σημαντικές για τη συνολική εξέλιξη και επιτυχία του ατόμου.

Πρέπει να θυμόμαστε ότι το να επιπλήττουμε και να τιμωρούμε συνεχώς το παιδί μας για το ότι δε διάβασε, δεν ολοκλήρωσε τα μαθήματά του ή δεν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες μας, δε θα βοηθήσει την κατάσταση. Πιθανά να έχουμε και αντίθετα αποτελέσματα καθώς από αντίδραση το παιδί μπορεί να οδηγηθεί σε μειωμένες επιδόσεις ή ακόμη και να αποδεχτεί για τον εαυτό του το ρόλο του αποτυχημένου που «δεν πρόκειται να γίνει κάτι καλύτερο στη ζωή του».

Αυτό που πρέπει να κάνουμε σε αρχική φάση είναι να διερευνήσουμε μήπως το παιδί έχει πρόβλημα όρασης ή ακοής, μαθησιακές δυσκολίες ή ψυχολογικά προβλήματα ή μήπως είναι θύμα παρενόχλησης από άλλα παιδιά. Ακόμη πρέπει να εξασφαλίσουμε ότι έχει την κατάλληλη διατροφή, καθώς η διατροφή επηρεάζει την επίδοση και τη μνήμη. Τέλος, ότι κοιμάται αρκετές ώρες το 24ωρο και ότι ο ύπνος αυτός είναι ποιοτικός χωρίς διακοπές. 

Καλό είναι να θυμόμαστε την προσέγγιση στη μάθηση που πρότεινε η Μαρία Μοντεσσόρι στις αρχές του 20ου αιώνα, έστω κι αν στις μέρες μας γίνεται όλο και πιο δύσκολο να την εφαρμόσουμε: «Αν το παιδί δεν μπορεί να μάθει με τον τρόπο που το διδάσκουμε, τότε πρέπει να το διδάξουμε με τον τρόπο που μπορεί να μάθει». Ο σεβασμός στην προσωπικότητα κάθε παιδιού είναι στη βάση της σχετικής θεωρίας μάθησης που έχει γνωρίσει μεγάλη επιτυχία σε πολλά σχολεία και εκπαιδευτήρια ανά τον κόσμο.

Πώς μπορεί το παιδί να μάθει να διαβάζει μόνο του;

Πρέπει οι γονείς να συνειδητοποιήσουμε ότι δε διαβάζουμε όλοι μαζί τα μαθήματα της επόμενης μέρας αλλά από τις πρώτες κιόλας τάξεις του Δημοτικού, εκπαιδεύουμε το παιδί να οργανώνει τη μελέτη του με τρόπο που θα είναι αποδοτική και όσο το δυνατό λιγότερο κουραστική. Αυτό ενισχύει την αίσθηση της υπευθυνότητάς του και του δίνει μια εικόνα για τις δυνατότητές του, τις αδυναμίες του και το χρόνο που απαιτείται για να τελειώνει τα μαθήματά του. Η διαδικασία αυτή ονομάζεται από τους παιδαγωγούς "αυτορρύθμιση". 

Παρακάτω προτείνονται κάποιοι τρόποι εκπαίδευσης του παιδιού στην αυτορρύθμιση. Όσο πιο συστηματικά τους εφαρμόσετε, τόσο πιο σύντομα το παιδί σας θα καταφέρει να διαβάζει μόνο του και το διάβασμά του να είναι αποδοτικό:

  • Να έχει το παιδί το πρόγραμμα μαθημάτων σε εμφανές σημείο του δωματίου του, πχ. στο γραφείο, στην πόρτα ή στον τοίχο
  • Μέρος της οργάνωσης είναι και η έγκαιρη προετοιμασία του σχολικού εξοπλισμού (τσάντα, κασετίνα, βιβλία κλπ) στην αρχή με βοήθεια και στη συνέχεια χωρίς
  • Σωστή στάση του σώματος, καλής ποιότητας καρέκλα και κατάλληλος φωτισμός είναι απαραίτητα για να μην κουράζεται και να μη χάνει τη συγκέντρωσή του
  • Το παιδί πρέπει να έχει και ώρες χαλάρωσης μέσα στην ημέρα. Να μη ζητούν οι γονείς να ξεκινάει το διάβασμα μόλις γυρίσει από το σχολείο ή να το φορτώνουν με αμέτρητες εξωσχολικές δραστηριότητες, ιδιαίτερα όταν αυτές απορρέουν από δικά τους ανεκπλήρωτα όνειρα. Ο διάσημος Ελβετός ψυχολόγος Καρλ Γιούγκ είχε πει ότι το μεγαλύτερο φορτίο για ένα παιδί είναι η ζωή που δεν έζησαν οι γονείς του
  • Καλό είναι να υπάρχουν μικρά διαλείμματα από το διάβασμα, έστω κι αν δε νιώθει το παιδί πολύ κουρασμένο. Επιπλέον, μια σύντομη επανάληψη στο τέλος της ημέρας μπορεί να βοηθήσει το γονιό να εστιάσει σε κάποια ιδιαίτερα σημεία και το παιδί να νιώσει μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση
  • Να ξεκινάει το διάβασμα με τα πιο δύσκολα μαθήματα και στη συνέχεια να προχωράει στα πιο εύκολα καθώς θα αυξάνεται η κούραση από το διάβασμα
  • Να προσπαθούν οι γονείς να ενισχύουν την προσπάθεια του παιδιού και να μην του απευθύνονται με επιτακτικό ή απειλητικό τρόπο. Για παράδειγμα, είναι προτιμότερο να πουν «όταν τελειώσεις τα μαθήματά σου θα βγεις να παίξεις» από το να πουν «αν δεν τελειώσεις τα μαθήματά σου, δεν πρόκειται να σηκωθείς από την καρέκλα»

Πώς να βοηθήσω το παιδί μου ανάλογα με τις δυσκολίες του;

Πέρα από τις παραπάνω γενικές οδηγίες που σας βοηθούν να κατευθύνετε το παιδί να αρχίσει να διαβάζει αποτελεσματικά μόνο του, μπορείτε να το βοηθήσετε εστιασμένα αν διαπιστώσετε ότι υστερεί σε συγκεκριμένους τομείς της μάθησης. Πιο συγκεκριμένα: 

  • Αν έχει αρνητική στάση συνολικά απέναντι στο διάβασμα, προσπαθήστε με ευχάριστες ασχολίες να αλλάξετε τα αισθήματά του. Διαβάστε μαζί του παραμύθια με εικόνες ή κόμικς. Στη συνέχεια, ζωγραφίστε κάτι, φτιάξτε ένα κολάζ κτλ. με αφορμή αυτό που διαβάσατε. Αποφύγετε αρνητικά ή υποτιμητικά σχόλια σχετικά με την απόδοσή του
  • Αν το παιδί σας δυσκολεύεται ή μπερδεύει κάποιες λέξεις όταν διαβάζει, υπογραμμίστε τις με χρωματιστό μαρκαδόρο
  • Δυσκολίες στην ορθογραφία μπορούν να αντιμετωπιστούν γράφοντας τη λέξη σε μια κάρτα. Χρησιμοποιήστε διαφορετικό χρώμα για τα γράμματα που ίσως το μπερδεύουν και αναλύστε προφορικά τη γραφή αυτής της λέξης. Η «κρεμάλα», τα σταυρόλεξα και βέβαια η συχνή επανάληψη θα βοηθήσουν στην εκμάθηση της ορθογραφίας
  • Αν το παιδί σας δε διατηρεί τα απαραίτητα διαστήματα μεταξύ των λέξεων, βεβαιωθείτε ότι έχει κατακτήσει την έννοια της λέξης. Εξηγήστε του ότι υπάρχουν μεγάλες και μικρές λέξεις (πχ. άρθρα, αντωνυμίες) τις οποίες δεν πρέπει να τις γράφουμε κολλημένες μεταξύ τους
  • Σε περίπτωση που δεν προλαβαίνει να κρατήσει σημειώσεις κατά την παράδοση του μαθήματος, ζητήστε από τον δάσκαλο την άδεια να χρησιμοποιεί ένα μικρό μαγνητόφωνο ή ζητήστε από κάποιον άλλον μαθητή να χρησιμοποιεί καρμπόν και να του δίνει αντίγραφο των δικών του σημειώσεων. Ο δάσκαλος με τη σειρά του, μπορεί να δίνει φωτοτυπίες με τις σημειώσεις του μαθήματος ή να γράφει στον πίνακα τα κύρια σημεία του μαθήματος, ώστε να τα αντιγράφει το παιδί
  • Είναι σημαντικό να ασχοληθείτε με τον εμπλουτισμό του λεξιλογίου του γιατί το παιδί που έχει φτωχό λεξιλόγιο, συχνά δυσκολεύεται στα θεωρητικά μαθήματα. Προτείνετε στο παιδί σας να φτιάξει το δικό του λεξικό χρησιμοποιώντας ένα τετράδιο χωρισμένο σύμφωνα με το αλφάβητο (ευρετήριο) και ενθαρρύνετέ το να χρησιμοποιεί καθημερινά τις λέξεις που μαθαίνει
  • Αν αντιμετωπίζει δυσκολίες στα μαθηματικά, εξηγήστε τις βασικές έννοιες που πιθανόν να μην έχει κατανοήσει. Επίσης ζητήστε από το παιδί σας να σημειώνει τα κρατούμενα και να ελέγχει πάντα κατά την εκτέλεση μιας πράξης το σύμβολό της, ώστε να μην κάνει πχ. πρόσθεση αντί για αφαίρεση. Αφιερώστε χρόνο στην  εκμάθηση της προπαίδειας
  • Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στο χώρο όπου μελετάει το παιδί. Ενθαρρύνετέ το να διαβάζει σε ένα συγκεκριμένο δωμάτιο. Το δωμάτιο αυτό δεν πρέπει να έχει φασαρία ή να είναι φορτωμένο με αφίσες και παιχνίδια (οπτικά ερεθίσματα) ή τηλεόραση και άλλες οθόνες που πιθανόν να αποσπούν την προσοχή του. Επίσης για τον ίδιο λόγο, το γραφείο του πρέπει να είναι μακριά από παράθυρα 

Πολύ σημαντική είναι, τέλος, η σωστή εκτίμηση των δυνατοτήτων του παιδιού και οι ανάλογες προσδοκίες από τους γονείς του. Κάθε προσπάθεια να γίνει το παιδί κάτι πολύ περισσότερο από αυτό που του επιτρέπουν οι ικανότητές του κατά πάσα πιθανότητα θα οδηγήσει σε αποτυχία και απογοήτευση.

Αναστάσιος Σέρμπης, MD, PhD

Τελευταία ενημέρωση: Αύγουστος 2018