headerlogo22

Το παιδί μου είναι το πιο κοντό της τάξης. Τι κάνω;

Πολλοί γονείς αγχώνονται γιατί θεωρούν ότι το παιδί τους έχει κοντό ανάστημα και δεν αναπτύσσεται σωστά. Το ανάστημα ενός παιδιού είναι αποτέλεσμα πολύπλοκων αλληλεπιδράσεων μεταξύ των γονιδίων που έχει πάρει από τους γονείς του, των ορμονών που παράγονται με πολύ σοφό τρόπο στο σώμα του και περιβαλλοντικών παραγόντων όπως η επαρκής σίτιση και η κάλυψη των συναισθηματικών αναγκών του. Επιπλέον, το κοντό ανάστημα μπορεί να αποτελεί την πρώτη και μοναδική εκδήλωση κάποιας λιγότερο ή περισσότερο σοβαρής νόσου που μπορεί να επηρεάσει τη συνολική υγεία του. 

Ο ρυθμός με τον οποίο ψηλώνει ένα παιδί ποικίλει από ηλικία σε ηλικία, από εποχή σε εποχή, ακόμη και από εβδομάδα σε εβδομάδα. Ο ταχύτερος ρυθμός αύξησης μετά τη γέννηση εμφανίζεται στη βρεφική ηλικία. Στην παιδική ηλικία επιβραδύνει για να επιταχύνει και πάλι στην εφηβεία με τη λεγόμενη αυξητική αιχμή. Επιπλέον, τα παιδιά ψηλώνουν με πιο γρήγορους ρυθμούς την άνοιξη και το καλοκαίρι ενώ επιβραδύνουν το φθινόπωρο και το χειμώνα.

Πότε ένα παιδί έχει κοντό ανάστημα;

Υπάρχουν καμπύλες αύξησης των παιδιών ανάλογα με το φύλο και την ηλικία οι οποίες χρησιμοποιούνται προκειμένου να συγκρίνουμε το ύψος τους σε σχέση με εκείνο των συνομηλίκων τους. 

Αν το παιδί σας βρίσκεται σε πολύ χαμηλή καμπύλη ύψους, αν ενώ ήταν σε μέτρια καμπύλη δείχνει σταδιακά να "κόβει" καμπύλες προς τα κάτω και να πέφτει ή αν είναι πιο χαμηλά από το ύψος που αναμένεται με βάση τα ύψη των γονιών του, μπορεί να υπάρχει κάποιο πρόβλημα. Βέβαια, η σχετική εκτίμηση πρέπει να γίνεται από τον ειδικό γιατρό καθώς το ίδιο εύρημα μπορεί σε ένα νήπιο να είναι φυσιολογική παραλλαγή και σε ένα μεγαλύτερο παιδί να είναι ενδεικτικό κάποιας νόσου.

Οι μετρήσεις του ύψους πρέπει να γίνονται σωστά και ανά τακτά χρονικά διαστήματα, καθώς ο ρυθμός με τον οποίο ψηλώνει το παιδί ανά έτος είναι πολύ σημαντικό κλινικό στοιχείο. Έτσι μπορεί ο παιδίατρος να παρακολουθεί την αύξηση του ύψους του παιδιού και να το παραπέμψει στον παιδοενδοκρινολόγο σε περίπτωση που διαπιστώσει ότι δεν ψηλώνει με το ρυθμό που πρέπει.

Αν το παιδί μου έχει κοντό ανάστημα σημαίνει ότι συμβαίνει κάτι παθολογικό;

Κατά πάσα πιθανότητα όχι. Τα περισσότερα παιδιά που έχουν κοντό ανάστημα είναι υγιή και δεν έχουν κάποιο ιατρικό πρόβλημα. Τα παιδιά αυτά έχουν κοντό ανάστημα για διάφορους λόγους:

  • Το γενετικό τους ανάστημα είναι κοντό καθώς ένας ή και οι δύο γονείς τους έχουν κοντό ανάστημα (οικογενές κοντό ανάστημα)
  • Αναπτύσσονται με πιο αργό ρυθμό από ότι τα υπόλοιπα παιδιά και θα πάρουν ύψος καθυστερημένα αλλά το τελικό τους ανάστημα θα είναι μέσα στα φυσιολογικά (ιδιοσυστασιακή καθυστέρηση αύξησης κι ενήβωσης)

Ωστόσο, σε ορισμένα παιδιά με κοντό ανάστημα μπορεί να υπάρχει κάποιο οργανικό αίτιο. Τέτοια αίτια μπορεί να είναι:

  • Ανεπαρκής πρόσληψη θρεπτικών ουσιών
  • Μακροχρόνια προβλήματα υγείας που αφορούν την καρδιά, τους πνεύμονες, τους νεφρούς, το αίμα, το γαστρεντερικό ή άλλο σύστημα του σώματος
  • Έλλειψη αυξητικής ορμόνης. Η αυξητική ορμόνη παράγεται από τον εγκέφαλο (συγκριμένα από την υπόφυση) και είναι απαραίτητη για την αύξηση του ύψους και την ανάπτυξη του μυϊκού συστήματος. Σε περίπτωση που για κάποιους λόγους παράγεται σε μικρές ποσότητες, το παιδί δεν παίρνει αρκετό ύψος
  • Διαταραχές στην παραγωγή άλλων ορμονών (πχ. υποθυρεοειδισμός) μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά την καθ' ύψος αύξηση του παιδιού
  • Κάποια γενετικά νοσήματα τα οποία μπορεί να διαγνωστούν εξαρχής ή και σε μεγαλύτερη ηλικία
  • Ενδομήτρια ή περιγεννητικά προβλήματα, όπως για παράδειγμα πολύ μικρή αύξηση του βάρους κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης   
  • Ιδιοπαθές κοντό ανάστημα, δηλαδή κοντό ανάστημα που οφείλεται σε κάποιο οργανικό αίτιο που δεν μπορεί να εντοπιστεί παρά τον ενδελεχή ιατρικό έλεγχο που γίνεται από τον εξειδικευμένο ιατρό

Τι εξετάσεις θα χρειαστεί να κάνει το παιδί μου;

Αρχικά ο ειδικός γιατρός θα εκτιμήσει αν όντως το παιδί έχει κοντό ανάστημα. Θα ρωτήσει αναλυτικά το ιστορικό του παιδιού καθώς των γονιών. Επίσης, θα εξετάσει το παιδί και αν από τα δεδομένα προκύψει ότι απαιτείται περαιτέρω έλεγχος, μπορεί να ζητήσει:

  • Εξετάσεις αίματος. Θα γίνει έλεγχος για διάφορα νοσήματα που θα μπορούσαν να είναι η αιτία του κοντού αναστήματος
  • Ακτινογραφία του χεριού. Μ' αυτόν τον τρόπο προσδιορίζεται η οστική ηλικία του παιδιού από τον παιδοενδοκρινολόγο (δηλ. πόσο ώριμος είναι ο σκελετός του) και μπορεί να γίνει εκτίμηση για το τελικό του ανάστημα

Σε περίπτωση που ο ειδικός γιατρός υποπτευθεί ανεπάρκεια αυξητικής ορμόνης, πρέπει να γίνουν πιο εξειδικευμένες εξετάσεις τόσο αίματος, όσο και απεικονιστικές για να επιβεβαιωθεί η διάγνωση.

Πώς αντιμετωπίζεται το κοντό ανάστημα;

Εξαρτάται από την αιτία. Αν για παράδειγμα αποδειχτεί ότι το παιδί δεν παράγει αρκετή αυξητική ορμόνη, θα μπει σε θεραπεία υποκατάστασης με αυξητική ορμόνη η οποία περιλαμβάνει μία υποδόρια ένεση ημερησίως για αρκετά χρόνια. Επίσης, αυξητική ορμόνη μπορεί να χορηγηθεί και σε κάποιες άλλες αιτίες κοντού αναστήματος, εφόσον το παιδί πληροί τα κατάλληλα κριτήρια. 

Καθώς το κοντό ανάστημα, όπως αναφέρθηκε, μπορεί να αποτελεί το πρώτο σημάδι κάποιας άλλης πάθησης, με τον έλεγχο που θα γίνει από τον ειδικό γιατρό μπορεί αυτή η πάθηση να προσδιοριστεί και να αντιμετωπιστεί έγκαιρα με αποτέλεσμα τη βελτίωση και του αναστήματος του παιδιού.

Τα κοντά παιδιά που δεν πάσχουν από έλλειψη αυξητικής ορμόνης μπορούν να θεραπευτούν με αυξητική ορμόνη;

Συνήθως όχι κι αυτό γιατί η αυξητική ορμόνη δεν ψηλώνει τα παιδιά που δεν έχουν έλλειψη. Είναι απίθανο ένα παιδί με κοντό ανάστημα να καταφέρει να πάρει σπουδαίο ύψος όταν δεν έχει έλλειψη αυξητικής ορμόνης. Επιπλέον, η θεραπεία με αυξητική ορμόνη κοστίζει πολλά χρήματα στα ασφαλιστικά ταμεία (είναι δωρεάν για τις οικογένειες που την παίρνουν) και δεν είναι εύκολη, καθώς το παιδί πρέπει να κάνει μια ένεση καθημερινά για αρκετά χρόνια. 

Πρέπει επίσης να θυμόμαστε ότι το κοντό ανάστημα από μόνο του δε δημιουργεί συνήθως προβλήματα στα παιδιά, στους εφήβους και στους ενήλικες καθώς τα άτομα αυτά μπορούν να ζήσουν μια ευτυχισμένη και καθόλα φυσιολογική ζωή.

Υπάρχει κάτι που μπορώ να κάνω ως γονιός για να βοηθήσω το παιδί μου;

Βεβαίως! Καταρχάς, εξασφαλίστε ότι το παιδί τρέφεται ικανοποιητικά με μια υγιεινή διατροφή. Όχι στην ποσότητα, ναι στην ποιότητα, ναι στην ποικιλία. Αν χρειάζεστε βοήθεια στη βελτίωση της διατροφής του παιδιού, συζητήστε το με το γιατρό σας ή με κάποιον διαιτολόγο. 

Προσπαθήστε να παρακινήσετε το παιδί σας να ασκείται συστηματικά. Η άσκηση δρα ευεργετικά σε πολλά επίπεδα στον οργανισμό: ενισχύει την εναπόθεση ασβεστίου στα κόκαλα, ενισχύει το μεταβολισμό, αυξάνει τη μυϊκή μάζα και μειώνει το λίπος. Οι πιο πρόσφατες οδηγίες για παιδιά και εφήβους είναι σωματική δραστηριότητα για 1 ώρα την ημέρα τις περισσότερες μέρες της εβδομάδας. Ιδανικός είναι ο συνδυασμός αερόβιας άσκησης με ασκήσεις ενδυνάμωσης. Σε συνεργασία με το παιδί σας διαλέξτε κάποια μορφή άθλησης από τις παρακάτω: τρέξιμο, ποδήλατο, κολύμβηση, ποδόσφαιρο, μπάσκετ, βόλεϊ, χορός.

Σημαντικό είναι επίσης να εξασφαλίσετε ότι μια φορά ανά 6-12 μήνες γίνονται αξιόπιστες μετρήσεις των σωματομετρικών του παιδιού σας από τον παιδίατρο ώστε να υπάρχει τακτική και αξιόπιστη παρακολούθηση της αύξησής του. 

Τέλος, αγαπήστε το παιδί σας για αυτό που είναι και προσπαθήστε να ξεπεράσετε το άγχος σας για το ύψος του. Μ' αυτόν τον τρόπο θα μπορέσετε να το βοηθήσετε πραγματικά να αγαπήσει κι εκείνο τον εαυτό του. Καλλιεργήστε του την αυτοπεποίθηση τονίζοντας τα υπόλοιπα θετικά χαρακτηριστικά που έχει και εστιάστε περισσότερο στις δυνάμεις και στα προτερήματά του. Συζητήστε μαζί του πιθανά θέματα bullying που μπορεί να αντιμετωπίζει στο σχολικό περιβάλλον. Τέλος, μην του δημιουργείτε ψεύτικες προσδοκίες για το τελικό του ανάστημα.

Αν τηρήσετε όλα τα παραπάνω, το παιδί σας θα ζήσει μια ευτυχισμένη ζωή όπου το ύψος του θα παίζει τον ίδιο ρόλο που παίζουν και τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά που έχει ως άνθρωπος.

Αναστάσιος Σέρμπης, MD, PhD

Τελευταία ενημέρωση: Νοέμβριος 2019